Nerwy obwodowe
Nerwy obwodowe to nerwy mieszane czyli ruchowo – czuciowe. Ich uszkodzenia powodują:
zaburzenia czucia,
niedowłady wiotkie po uszkodzeniu.
Przyczyny uszkodzeń nerwów obwodowych:
guzy,
zakażenia,
czynniki metaboliczne i toksyczne.
Parestezja
Spaczone odczuwanie zwykłych bodźców występujące w postaci:
mrowienia,
drętwienia,
cierpnięcia,
szczypania- lekkie dotknięcie,
inaczej czucie opaczne – przykre wrażenie, najczęściej mrowienie, drętwienie, uczucia zmian temperatury lub „przebiegania prądu”.
Kauzalgia
Kauzalgia to przykry ból o charakterze palenia i pieczenia – objaw podrażnienia po niecałkowitym uszkodzeniu nerwów obwodowych. Bóle o charakterze palącym lub piekącym występujące po urazowym uszkodzeniu nerwów obwodowych, nasilające się pod wpływem nawet słabych bodźców dotykowych (przeczulica).
Najlżejsze uszkodzenia – przejściowe zaburzenia czynności spowodowane krótkotrwałym uciskiem
Jeśli ucisk długotrwały – w osłonkach nerwu rozwijają się zmiany nieodwracalne
Najcięższe objawy powoduje przerwanie wypustek osiowych i osłonek nerwu.
Powrót czynności nerwu przyspieszają:
masaże,
gimnastyka,
ciepłe okłady parafinowe,
galwanizacja.
Porażenie nerwu twarzowego
Pojawia się nagle, bez uchwytnych przyczyn, Bywa poprzedzone ochłodzeniem twarzy – np. jazda autobusem, pociągiem przy otwartym oknie. Następuje obrzęk nerwu w następstwie zmian naczynioruchowych oraz jego ucisk i i niedokrwienie w wąskim kanale kostnym.
Objawy zniesienia lub upośledzenie wszelkich ruchów połowy twarzy:
nie zamykanie oka,
trudności z mruganiem powieką,
trudności z marszczeniem czoła po stronie niedowładu,
opadnięcie kącika ust,
wyciekanie śliny,
wygładzony fałd nosowo wargowy,
bóle za uchem,
nadmierne łzawienie oka po stronie porażonej,
zaburzenia smaku,
nadwrażliwość na dźwięki.
Leczenie: ochrona rogówki oka przed wysychaniem, stosowanie okładów ciepłych na twarz, kompresów żelowych, lampa sollux, bez przeciągów, masaż twarzy.
50% przypadków po 3-6 tyg całkowite wyleczenie.
Uszkodzenie nerwu promieniowego
Objaw –> opadająca ręka. Dotyczy przedramienia, ramienia i dołu pachowego:
w czasie snu,
upojenia alkoholowego,
szczudła,
zwichnięcie w stawie barkowym,
ucisk opaski nieprawidłowo założonej w czasie krwotoku.
Leczenie: okłady parafinowe, masaże, gimnastyka.
Uszkodzenie nerwu łokciowego
Przyczyny:
zwichnięcie stawu,
złamanie kości w okolicy stawu łokciowego,
praca polegająca na silnym opieraniu się na łokciu to najczęstsze przyczyny uszkodzenia nerwu łokciowego.
Objawy:
ból ręki,
parestezje,
niedowłady,
zaniki mięśni,
Najbardziej narażone grupy zawodowe: zegarmistrze, krawcy, telefonistki.
Uszkodzenie nerwu kulszowego
Zostają porażone wszystkie mięśnie stopy i palców oraz zginacze stawu kolanowego. Objawy uszkodzenia nerwu kulszowego:
opadanie stopy – upośledzenie chodu,
zniesienie odruchu skokowego,
zniesione czucie na zewnętrznej powierzchni kończyny.
Przyczyny:
rany cięte i postrzałowe,
złamania kości udowej i miednicy,
guzy miednicy,
ucisk głowy płodu w czasie porodu,
niewłaściwie wykonane wstrzyknięcie domięśniowe.
Polineuropatia
Polineuropatia (zapalenie wielonerwowe) jest zespołem uszkodzenia wielu nerwów obwodowych.
Objawy polineuropatii:
niedowłady symetryczne obustronne wiotkie albo porażenia,
zaburzenia czucia – parestezje, osłabienie lub zniesienie czucia – skarpetki, rękawiczki,
brak lub osłabienie odruchów, bóle,
objawy wegetatywne – zaburzenia naczynioruchowe, odżywcze – zmiany troficzne skóry i jej przydatków, zaburzenia potliwości.
Przyczyny:
zatrucia wewnątrzpochodne – mocznica, cukrzyca, porfiria,
zatrucia zewnątrzpochodne – arsen, ołów, dwusiarczek węgla, sulfonamidy,
choroby zakaźne i alergiczne – błonica, dur brzuszny,
niedożywienie i awitaminoza B1,
choroby naczyń krwionośnych.
Pielęgnowania i rehabilitacja w Polineuropatii:
zapobieganie przykurczom,
właściwe ułożenie zapobiegające opadaniu stóp i zanikom mięśniowym,
skóra nadmiernie rogowacieje,
paznokcie stają się kruche i łamliwe.
na skórze sinica, łatwość oziębień,
nadmierne pocenie się – pielęgnacja skóry.
Zespoły korzeniowe
Zespoły korzeniowe – Zespół chorobowy spowodowany zmianami tarczy międzykręgowej. Prowadzą one do uwypuklenia i wypadnięcia jądra miażdżystego oraz do ucisku korzeni rdzeniowych
Ból – poprzedzony urazem – dźwignięciem ciężaru w pozycji pochylonej, nagłym ruchem tułowia, kaszlem, kichnięciem osoby, która wcześniej miała bóle krzyża.
Ból kręgosłupa, pośladka, potem jednej kończyny. Umiejscowienie bólu poniżej kolana zależy od tego , który korzonek jest podrażniony
Siadanie, wstawanie z krzesła, kładzenie się do łóżka – powoli i z trudnością
Bóle korzeniowe:
są silne, uporczywe, bardzo dolegliwe i trudne do usunięcia,
nasila go stres, który zwiększa napięcie mięśni,
choroba społeczna,
następstwo zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa,
dochodzi do ucisku korzeni i wywołania bólu, parestezji, ubytków czucia, niedowładów, zaników mięśniowych.
Profilaktyka nawrotów bólów krzyża:
nauczenie się wypoczywania – picie dużych ilości płynów, ćwiczenia oddechowo – ruchowe,
eliminacja stresu, człowiek wiecznie spięty – to osobowość bólów krzyża,
aktywny tryb życia – ćwiczenia ogólno-kondycyjne, – chodzenie dziennie ok. 3 km – co wzmocnia mięśnie brzucha,
utrzymanie prawidłowej postawy ciała podczas spania, dźwigania, chodzenia, jazdy samochodem,
unikanie chodzenia po schodach i nierównym terenie,
rzucenie palenia papierosów, które zwężają naczynia krwionośne.
Leczenie:
unieruchomienie i odciążenie kręgosłupa,
ułożenie chorego z kończynami ugiętymi w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem prostym,
masaże, okłady parafinowe, ultradźwięki, prądy diadynamiczne,
leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, leki zmniejszające napięcie mięśni,
ćwiczenia mięśni brzucha i mięśni przykręgosłupowych.
Nerwoból nerwu trójdzielnego
Nerwoból nerwu trójdzielnego może być pierwotny i wtórny.
Pierwotny :
podmuch zimnego powietrza,
mówienie, jedzenie, lub dotknięcie twarzy.
Wtórny
spowodowany procesem chorobowym przebiegającym w otoczeniu gałązek n. trójdzielnego – drętwienie, mrowienie, rzadziej silnego bólu.
Nerwoból nerwu trójdzielnego jest najczęstszym nerwobólem. Choroba rzadko rozpoczyna się przed 35 rokiem życia; zazwyczaj chorują na nią ludzie starsi, kobiety nieco częściej niż mężczyźni.
Napady bólowe nerwu trójdzielnego
Podział napadów bólu nerwu trójdzielnego:
napadowe,
nagle się pojawiające,
o charakterze piekącym i rwącym.
Charakterystyka napadów bólów nerwu trójdzielnego:
każdy napad składa się z kilku silnych, błyskawicznych bólów trwających kilka lub kilkadziesiąt sekund,
przerwy między napadami są rozmaite,
w czasie napadu chory może się krzywić, przerywać rozmowę, przyciskać ręką policzek.
Pacjenci z neuralgią nerwu trójdzielnego
Przygnębieni – leżą w łóżku z głowa okrytą kołdrą;
Odmawiają posiłków – żucie wywołuje atak bólu;
Unikają gwałtownych ruchów powietrza;
Niechętnie poddają się toalecie ciała, toalecie jamy ustnej;
Nie golą się nie czeszą aby nie spowodować bólu;
W nocy źle sypiają;
Obawiają się silnego bólu.
Leczenie neuralgii nerwu trójdzielnego
Leczenie Neuralgii jest wielospecjalistyczne i jak w każdej chorobie najważniejsze jest znalezienie przyczyny. Stosowane są:
niesterydowe leki przeciwzapalne oraz leki przeciwpadaczkowe,
metody fizykoterapeutyczne np.: naświetlania lampą Sollux, jonoforezy, laseroterapii, czy też akupunktury,
blokady ze środkiem znieczulającym, które łagodzą ból,
jeśli przyczyną neuralgii nerwu trójdzielnego jest konflikt naczyniowo- nerwowy wykonuje się zabiegi neurochirurgiczne polegający na odbarczeniu tegoż konfliktu, czyli odsunięciu wszystkich naczyń od nerwu.
Źródła:
1. Schiefele Staudt Dach, Choroby wieku podeszłego-postępowanie pielęgnacyjne [w:], Pielęgniarstwo geriatryczne, pod red.: Galusa K., Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 1998, Wydanie I, s. 26-28, 32-34, 41-43.
2. Adamczyk K., Pielęgnowanie chorych po udarach mózgowych, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2003.
3. Adamczyk K., Turowski K., Procedury pielęgnowania w neurologii i neurochirurgi, Wydawnictwo NeuroCentrum, Lublin 2007.
4. Adamczyk K., Pielęgniarstwo neurologiczne, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2000, Wydanie I.
5. Muszalik M., Formy opieki nad osobami w starszym wieku, [w:], Kompendium pielęgnowania pacjentów w starszym wieku, pod red. Kędziory- Kornatowskiej K., Muszalik M. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007, Wydanie I.
6. Ślusarska B. ,Zarzycka K., Zahradniczek K., Podstawy pielęgniarstwa tom I. Podręcznik dla studentów i absolwentów kierunków: Pielęgniarstwo i Położnictwo, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2008., Wydanie II.
Zobacz również:
>>> Neuropatia
>>> Kauzalgia
>>> Neuralgia trójdzielna (rwa twarzowa)
>>> Polineuropatia (zapalenie wielonerwowe)
>>> Bóle korzeniowe kręgosłupa (zespoły korzeniowe)
>>> Porażenie nerwu twarzowego (nerwu VII czaszkowego) – Porażenie Bella
>>> Uszkodzenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego (nerw VIII czaszkowy)