Guzy mózgu stanowią niezwykle istotną przyczynę zaburzeń funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Liczne aspekty dotyczące patologii guzów mózgu, takie jak dane epidemiologiczne, objawy kliniczne wynikające ze szczególnej lokalizacji oraz ograniczenia dotyczące metod terapeutycznych, a tym samym poważne rokowanie decydują o ogromnej złożoności tego zagadnienia. Schorzenia te rozwijają się często przez dłuższy czas niepostrzeżenie, a ubytkowe objawy neurologiczne bywają w początkowej fazie choroby trudne do stwierdzenia.
Objawy neurologiczne w przebiegu guzów mózgu wynikają z obecności nieprawidłowej masy w mózgu. Można je podzielić na dwie zasadnicze grupy: pierwszą stanowią następstwa wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, będącego wynikiem ograniczonych możliwości wzrostu nieprawidłowej masy w obrębie puszki kostnej, jaką jest czaszka, a druga grupa jest zespołem objawów wynikających bezpośrednio z uszkodzenia określonych struktur w mózgu. Wyróżnia się więc objawy zależne i niezależne od lokalizacji guza.
Uwzględniając zwykle łagodny charakter tych guzów należy pamiętać, że rosnąc do światła komór mózgu wpływają one na zaburzenia krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego. Warunkuje to najczęściej występujące objawy kliniczne w postaci cech nadciśnienia śródczaszkowego będącego wynikiem narastającego wodogłowia.
Ogólne objawy guzów mózgu
Są manifestacją wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, wynikają z uwarunkowań anatomicznych ograniczających w sposób naturalny wzrost zmiany guzowej oraz możliwości rozprężania się ewentualnych zmian obrzękowych towarzyszących nowotworowi.
Zespół nadciśnienia wewnątrzczaszkowego obejmuje:
Dolegliwości bólowe głowy
Ból głowy jest pierwszy objawem guza mózgu. Występuje u ok. 50% chorych. W późniejszym okresie dotyczą nawet 90% chorych.
Mają umiarkowanie nasilony charakter. Zwykle występują nad ranem, w trakcie budzenia (przed uniesieniem głowy z poduszki) i najczęściej, na początku choroby. Ustępują po wstaniu i rozpoczęciu aktywności.
Nudności i wymioty najbardziej nasilają się rano. Towarzyszące bólom głowy, wynikają z podrażnienia nerwu błędnego.
Zaburzenia świadomości oraz nadmierna senność
Zaburzenia świadomości oraz nadmierna senność mogą być pierwszym objawem u blisko 40% chorych, w szczególności w przypadku glejaków. Występują zaburzenia wyższych czynności psychicznych, towarzyszące najczęściej guzom zlokalizowanym w obrębie płatów czołowych mózgu.
Zaburzenia widzenia
Zaburzenia ostrości wzroku mogą mieć charakter niespecyficzny i polegać na wrażeniu „widzenia jak przez mgłę”. Wykonane badanie dna oka wykaże obecność cech tarczy zastoinowej, która jest jednym z najpewniejszych objawów wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego. Obrzęk tarczy nerwu wzrokowego w przebiegu guzów mózgu jest z reguły obustronny i występuje w 90% chorych.
Uszkodzenie nerwu odwodzącego
Uszkodzenie nerwu odwodzącego jest objawem zwykle wynikającym nie z lokalizacji guza na jego przebiegu, ale z ucisku poprzez narastający obrzęk wokół zmiany prowadzący do wklinowań. U chorego występuje tendencja do zwracania głowy w kierunku niedowładnego mięśnia. W około 20% pacjentów objaw ten występuje obustronnie.
Objawy nadciśnienia śródczaszkowego
- nieukładowe zawroty głowy,
- poczucie niestabilności,
- zaburzenia równowagi,
- sztywność karku
- objaw Cushinga występujący na wskutek nasilonego zespołu wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, wyrażający się bradykardią i wzrostem ciśnienia tętniczego (stwierdzany w zaawansowanej postaci).
Objawy nadciśnienia śródczaszkowego w przebiegu guzów mózgu zwykle rozwijają się stopniowo. W niektórych sytuacjach pojawiają się gwałtownie u pacjenta bezobjawowego lub u chorego z rozpoznanym wcześniej guzem mózgu. Są one najczęściej wynikiem gwałtownego obrzęku w wyniku krwawienia do guza, krwawienia z nowotworu do komór, przestrzeni podpajęczynówkowej lub tkanek otaczających, ostrego wodogłowia.
Nagły wzrost ciśnienia śródczaszkowego stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Wymaga wdrożenia leczenia i szczegółowej obserwacji pod kątem ewentualnych powikłań w postaci wklinowań.
Objawy ogniskowe guza mózgu (związane z lokalizacją guza)
Objawy ubytkowe:
Niedowłady i zaburzeń czucia (występują one najczęściej w przebiegu guzów szybko rosnących, np. złośliwych glejaków),
Objawy podrażnieniowe:
Napady padaczkowe (dotyczą najczęściej guzów wolno rosnących: oponiaków, niektórych glejaków, przerzutów).
W przypadku młodego dorosłego pacjenta z pierwszym w życiu napadem padaczkowym podejrzenie obecności guza mózgu powinno być wzięte pod uwagę w pierwszej kolejności.
Objawy guza płata czołowego
postępujące otępienie,
obniżenie napędu,
brak krytycyzmu,
agresja,
niepohamowany popęd seksualny,
zaburzenia zachowania i stanu psychicznego, od niewielkich zaburzeń osobowości, koncentracji uwagi, spowolnienia myślenia, braku inicjatywy, poprzez objawy apatii, abulii, albo wręcz odwrotnie objawów nadpobudliwości o charakterze tzw. morii czołowej,
zmiana charakteru pacjenta, jego sposobu bycia w stosunku do typowego zachowania sprzed zachorowania,
objawy ubytkowe wynikające z uszkodzenia nerwu węchowego (najczęściej w przebiegu oponiaka rynienki węchowej), przy czym zaburzenia węchu rzadko są objawem zgłaszanym przez pacjentów,
uszkodzenie nerwu wzrokowego mogący doprowadzić do zespołu Kennedy&Acuteego, polegającego na zaniku nerwu wzrokowego po stronie guza i objawie tarczy zastoinowej po stronie przeciwnej,
objawy związane z uszkodzeniem zakrętu czołowego środkowego spowodują objawy przeciwstronnej ataksji ze względu na zaburzenia drogi czołowo-mostowo-móżdżkowej, oraz zaburzenia w zakresie skojarzonego zwrotu gałek ocznych,
uszkodzenia korowego ośrodka skojarzonego spojrzenia wystąpi zwrot głowy i gałek ocznych w stronę ogniska, natomiast w przypadku podrażnienia mogą występować napady padaczkowe ze zwrotem w stronę przeciwną do guza.
uszkodzenie ośrodka Broca spowoduje objawy dysfazji ruchowej, a guzy okolicy przedruchowej mogą być przyczyną apraksji, zaburzeń chodu (na szerokiej podstawie), astazji, abazji. Pojawiają się patologiczne odruchy deliberacyjne: odruch chwytny, pochwytywania, ssania, Marinesco-Radovici, odruch Hermana,
zespół „obcej ręki” pod postacią wykonywania złożonych ruchów ręką wbrew woli chorego,
zmiany w obrębie bocznej i przyśrodkowej powierzchni zakrętu czołowego górnego są przyczyną spastyczności, niedowładów i zespołu odruchowego z dodatnim objawem Babińskiego po stronie przeciwnej.
Objawy guzy płata skroniowego
- w obrazie klinicznym uszkodzenia płata skroniowego, zwłaszcza w półkuli dominującej przeważają zaburzenia mowy pod postacią afazji czuciowej (mowa chorego jest płynna, ale pełna błędów językowych i przez to niezrozumiała),
- afazja akustyczno-gnostyczna jest wynikiem uszkodzenia ośrodka Wernickego,
- bardziej ograniczone zmiany dają wybiórcze objawy, na przykład w postaci afazji nominalnej,
- uszkodzenie pętli Meyera doprowadza do przeciwstronnego niedowidzenia kwadrantowego górnego,
- istotną częścią płata skroniowego jest zespół hipopkampa, którego uszkodzenie objawia się przede wszystkim zaburzeniami pamięci, głównie zapamiętywania,
- pamięć wzrokowa jest upośledzona w przypadku uszkodzenia półkuli dominującej, a słuchowa jest związana z półkulą niedominującą,
- złudzenia i omamy słuchowe jako napady padaczkowe, mogą być następstwem podrażnienia przez guz okolic zakrętów Heschla,
- guzy płata skroniowego mogą dawać także objawy jak stany lękowe i depresyjne.
Objawy guza płata ciemieniowego
- w przypadku guzów w płacie ciemieniowym dominują objawy różnego rodzaju zaburzeń czucia po stronie przeciwnej do uszkodzenia,
- podstawowe deficyty obejmują upośledzenie czucia epikrytycznego, agrafestezję, astereognozję, zaburzenia schematu ciała (somatopoagnozja),
- brak poczucia choroby (anozonozja),
- ignorowanie obiektów znajdujących się w przeciwstronnym polu widzenia oraz apraksja konstrukcyjna – objawy te występują przy uszkodzeniu spowodowanym przez guz tylnej części płata ciemieniowego półkuli niedominującej,
- guz zlokalizowany na pograniczu płata ciemieniowego i potylicznego spowoduje objawy prozopagnozji (niemożność rozpoznawania twarzy) oraz agnozji przestrzennej (mylenie stron prawa-lewa),
- zespół Gerstmanna, będący następstwem zmian w obrębie zakrętu kątowego półkuli dominującej, którego objawy tworzą: agrafia, akalkulia, agnozja palców i apraksja konstrukcyjna,
- niedowidzenie kwadrantowe dolne po stronie przeciwnej, związane z uszkodzeniem części promienistości wzrokowej.
Objawy guza płata potylicznego
- niedowidzenie połowicze przeciwstronne jest następstwem zniszczenia pola 17, natomiast jego obustronne uszkodzenie prowadzi do ślepoty korowej,
- guzy o mniejszych rozmiarach mogą dawać wybiórcze zaburzenia w postaci mroczka środkowego (biegun potyliczny), częściowych ograniczeń pola widzenia, achromatopsji,
- zespół Antona polegający na nieświadomości występowania ślepoty wiąże się z zajęciem pól 17, 18 i 19,
- złudzenia i omamy wzrokowe, zarówno proste (błyski, pulsujące światła) jak i bardziej złożone (zmiany rozmiaru, kształtu, koloru i liczby widzianych obrazów oraz wrażenie widzenia przedmiotu usuniętego z pola widzenia) mogą stanowić zasadniczy wykładnik napadów padaczkowych z płata potylicznego.
Objawy guza pnia mózgu
Nowotwory pnia mózgu stanowią grupę zmian, w przypadku których sama lokalizacja przesądza o niekorzystnym rokowaniu ze względu na ograniczone możliwości terapeutyczne, niezależnie od stopnia złośliwości guza.
Całe spektrum objawów ubytkowych wynika z uszkodzenia dróg piramidowych (niedowłady, zaburzenia czucia), jąder i nerwów czaszkowych, oraz objawów móżdżkowych w następstwie uszkodzenia dróg rdzeniowo-móżdżkowych lub konarów móżdżku.
Objawy guza śródmózgowia
- dwojenie, nierówność źrenic,
- opadnięcie powiek,
- zespół Parinauda,
- sztywność,
- drżenie,
- zaburzenia świadomości, a nawet mutyzm akinetyczny,
- najczęściej występują również objawy wynikające z zaburzeń krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego powodujących wodogłowie.
Guzy móżdżku
- zasadnicze objawy są związane ze wzmożonym ciśnieniem śródczaszkowym i najczęściej wodogłowiem,
- uszkodzenie robaka skutkuje ataksją tułowia z niepewnym chodem na szerokiej podstawie oraz obecnością oczopląsu,
- natomiast uszkodzenie półkuli móżdżku prowadzi do osłabienia napięcia mięśniowego, dysmetrii, adiadochokinezy, ataksji, zaburzeń mowy w postaci mowy skandowanej oraz tendencji do padania w stronę guza, stwierdzanej w próbie Romberga.
Guzy nieme klinicznie
Mimo szeregu objawów wynikających z bezpośredniego lub pośredniego uszkodzenia struktur mózgowych (w przebiegu obrzęku mózgu) istnieje grupa tzw. guzów niemych klinicznie, tzn. takich, które przez długi okres mogą nie powodować objawów klinicznych i które czasem są rozpoznawane podczas wykonywania badań z powodu innych niż neurologiczne dolegliwościl
Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku między innymi: guza przedniej części płata czołowego, guza płata skroniowego półkuli niedominującej, glejaka spoidła wielkiego, torbieli koloidowej trzeciej komory, a nawet licznych przerzutów czy rakowatości opon.
Niezależnie od objawów ogniskowych wskazujących na możliwą lokalizację guza należy bezwzględnie pamiętać, że na podstawie wyłącznie objawów klinicznych nie można ze stuprocentową pewnością wnioskować o umiejscowieniu zmiany. Podejrzenie lokalizacji guza musi być potwierdzone badaniami neuroobrazowymi.
[…] >>> Objawy i przyczyny guzów mózgu w poszczególnych jego płatach. […]