Autonomiczny układ nerwowy zbudowany jest:
układu współczulnego (SNS)
układu przywspółczulnego (PNS)
Autonomiczny układ nerwowy tworzą ośrodki autonomiczne:
drogi aferentne (neurony dośrodkowe)
drogi eferentne (neurony odśrodkowe)
AUN dzieli się na następujące części:
przywspółczulną
współczulną
trzewną-czuciową
jelitową
Ogólne funkcje AUN
Utrzymywanie homeostazy – stałości środowiska wewnętrznego organizmu.
Kierowanie i regulowanie czynności organizmu niezbędnych do życia, tj.
krążenie krwi
oddychanie
trawienie
wydalanie
termoregulacja
wydzielanie gruczołów
rozmnażanie
Regulowanie czynności układu immunologicznego.
Uczestnictwo w odpowiednich, skoordynowanych reakcjach na bodźce zewnętrzne, np. zwężenie źrenicy na wzrost intensywności światła.
Wpływ odżywczy (troficzny) na syntezę białek.
Reakcją odruchową AUN może być:
przyśpieszenie bądź zwolnienie pracy serca
skurcz bądź rozluźnienie mięśni gładkich
zwiększenie bądź zwolnienie wydzielniczej części gruczołów
Narządy wykonawcze czyli efektory AUN:
Narządami wykonawczymi czyli efektorami AUN są:
mięśnie gładkie
komórki gruczołowe
mięsień sercowy
które są unerwione przez AUN
Antagonistyczne działanie układów współczulnego i przywspółczulnego:
Narządy wewnętrzne są jednocześnie unerwione przez obydwa układy: współczulny i przywspółczulny.
Regulacja pracy narządu wewnętrznego odbywa się przez przeciwstawne oddziaływanie układu współczulnego i przywspółczulnego.
Jeżeli jeden układ, np. sympatyczny (współczulny) pobudza pracę narządu to układ parasympatyczny (przywspółczulny) jego pracę hamuje.
Rodzaje neuroprzekaźników AUN
Układ współczulny (SNS):
noradrenalina
adrenalina
Układ przywspółczulny (PNS):
acetylocholina
Oddziaływanie układów współczulnego i przywspółczulnego
Układ współczulny (SNS) | Układ przywspółczulny (PNS) |
Wzmożona aktywność podczas…
| Wzmożona aktywność podczas…
Podstawowe funkcje:
|
Funkcje układów współczulnego i przywspółczulnego
UKŁAD WSPÓŁCZULNY | UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY |
rozszerzenie źrenic | zwężenie źrenic |
rozszerzenie oskrzeli | zwężenie oskrzeli |
spadek motoryki żołądka | wzrost motoryki żołądka |
hamuje wydzielanie śliny | zwiększa wydzielanie śliny |
wydzielanie gęstej śliny | wydzielanie wodnistej śliny |
zwiększa częstość skurczów serca | zmniejsza częstość skurczów serca |
zmniejszenie wydzielania soku żołądkowego i ruchów żołądka | pobudza wydzielanie soku żołądkowego i ruchów żołądka |
hamowanie perystaltyki jelit | pobudzenie perystaltyki jelit |
| spadek wydzielania żółci przez wątrobę | wzrost wydzielania żółci przez wątrobę |
zwęża naczynia krwionośne | rozszerza naczynia krwionośne |
przyspieszone oddychanie | zwolnione oddychanie |
spadek wydzielania insuliny przez trzustkę | wzrost wydzielania insuliny przez trzustkę |
dość intensywne pocenie się – w szczególności, np. na dłoniach | umiarkowane i równomierne pocenie się |
Źródła:
1. Holeczek J., Januszewska-Hasiec B., Kobyłecka J., Stawarz J., Stencel. J.: Teraz Matura 2019. Biologia Tuż przed Egzaminem. Nowa Era, Wydanie II, Warszawa 2017.
2. Holeczek J., Januszewska-Hasiec B., Kobyłecka J., Stawarz J., Stencel R.: Teraz Matura. Biologia Vademecum, Nowa Era, Warszawa 2015.
3. https://image.freepik.com/darmowe-wektory/koncepcja-projektu-sieci-neuronowych_98292-97.jpg?1
Zobacz również:
>>> Funkcje i hormony podwzgórza
>>> Podział i funkcje układu nerwowego
>>> Hormony – podstawowe informacje: pojęcie, znaczenie oraz ich działanie
>>> Porównanie funkcjonowania układów: nerwowego i hormonalnego. Przykłady współpracy obu układów.
>>> Jak układ odpornościowy reaguje na wniknięcie drobnoustrojów? Etapy odpowiedzi odpornościowej humoralnej.
>>> Budowa i funkcje układu limfatycznego. Narządy i naczynia limfatyczne. Krążenie limfy.
>>> Budowa i funkcjonowanie narządu wzroku
>>> Wady wzroku i choroby związane z narządem wzroku: dalekowzroczność, krótkowzroczność, astygmatyzm, daltonizm i inne.
>>> Rola bakterii w przyrodzie i życiu człowieka
>>> Bakterie – jednokomórkowe drobnoustroje, które opanowały wszystkie środowiska. Budowa i funkcje bakterii.