Bakterie - cechy ogólne
Bakterie to jednokomórkowe mikroorganizmy (drobnoustroje).
Wielkość – od 0,1 µm do klikunastu mikrometrów.
Królestwo: organizmy bezjądrowe.
Podstawowe funkcje bakterii:
odżywianie
oddychanie
rozmnażanie
Bakterie - występowanie
- Bakterie występują w całej biosferze kuli Ziemskiej. Opanowały wszystkie środowiska:
wody słone i słodkie
gleba
powietrze
Są to bakterie wolnożyjące (nie są całkowicie uzależnione od żywiciela).
Istnieją również bakterie pasożytnicze oraz symbiotyczne roślin i zwierząt.
Bakteria - DNA
Bakterie są prokariotami – oznacza to, że nie posiadają jądra komórkowego.
Brak jądra zastępuje nukleoid – obszar cytoplazmy z nicią DNA, wielokrotnie koliście zwiniętą (w postaci genoforu).
Bakteria - budowa
BAKTERIE - SPOSOBY ODŻYWIANIA
Bakterie samożywne – fotoautotrofy (przy udziale fotosyntezy), chemoautotrofy (przy udziale chemosyntezy)
Bakterie cudzożywne – saprobionty, pasożyty, symbionty
Bakterie samożywne (autotrofy)
Bakterie samożywne (autotrofy) wytwarzają ze związków nieorganicznych (tj. H2O, CO2, azotu atmosferycznego, metali, soli azotu, siarki oraz fosforu) związki organiczne.
Wytwarzanie związków organicznych zachodzi przy udziale:
energii świetlnej i chlorofilu (w procesie fotosyntezy)
energii wiązań chemicznych (w procesie chemosyntezy)
Bakterie fotosyntezujące:
zwierają bakteriochlorofil
wykorzystują one CO2, H2O, energię słoneczną
należą do nich: bakterie purpurowe, bakterie zielone.
Bakterie chemosyntezujące:
nie posiadają bakteriochlorofilu
uzyskują energię z utleniania różnych związków:
amoniaku – bakterie nitryfikacyjne
siarkowodoru i innych związków siarki – bakterie siarkowe
wodoru – bakterie wodorowe
soli żelazowych – bakterie żelazowe
Bakterie cudzożywne (heterotrofy)
Bakterie cudzożywne (heterotrofy) wytwarzają związki organiczne jedynie z gotowych związków organicznych.
Do bakterii cudzożywnych zaliczamy:
saprobionty: rozkładają i odżywiają się martwą materią organiczną czyli szczątkami zwierząt i roślin (bakterie gnilne)
pasożyty: czerpią substancje organiczne z innych żywych organicznych (bakterie chorobotwórcze człowieka, zwierząt i roślin)
symbionty: symbionty to bakterie żyjące z określonymi organizmami w symbiozie, dzięki której odnoszą obopólne korzyści (bakterie motylkowe i rośliny motylkowe)
Bakterie - materiały zapasowe
glikogen
tłuszcze
białka
wolutyna
Bakterie - oddychanie
Bakterie tlenowe (tlenowce, aeroby)
utleniają związki organiczne w obecności tlenu
przykład: Azotobacter – bakteria asymilująca wolny azot atmosferyczny
Bakterie beztlenowe (beztlenowce, anaeroby)
utleniają związki organiczne bez udziału tlenu
przykład: większość bakterii fermentacyjnych:
bakterie z rodzaju Clostridium – wywołujące fermentację masłową
bakterie z rodzaju Lactobacillus – wywołujące fermentację mlekową
Bakterie - ruch
część bakterii posiada zdolność ruchu
poruszają się dzięki rzęskom lub rzęski
nieliczne pełzają po podłożu
Bakterie - rozmnażanie
wegetatywnie przez amitozę
płciowo przez koniugację
Bakterie - amitoza
Amitoza: podział aparatu jądrowego na dwie komórki potomne. Amitoza jest poprzedzona podwojeniem się genoforu (DNA).
Powstałe 2 komórki potomne dobudowują treść komórkową i rosną do rozmiaru komórki macierzystej
Bakterie - koniugacja
Koniugacja: proces płciowy polegający na czasowym połączeniu dwóch komórek zróżnicowanych płciowo.
Następuje wymiana między nimi fragmentu DNA, najczęściej spoza nukleoidu (a więc pozachromosowego DNA – plazmidu).