Lipidy to bardzo duża grupa związków chemicznych. Najbardziej znane z nich to tłuszcze.
Tłuszcze zawierają węgiel, wodór i tlen (ale tlenu jest w nich 10-krotnie mniej w węglowodanach).
Budowa lipidów
Lipidy zbudowane są z alkoholu i kwasów tłuszczowych. Wiązanie chemiczne łączące alkohol z kwasem tłuszczowym to wiązanie estrowe. Związki te nazywane są estrami.
Podział lipidów
LIPIDY | ||||
LIPIDY PROSTEzbudowane wyłącznie z alkoholu i wyższych kwasów tłuszczowych | LIPIDY ZŁOŻONE(alkohol (nie glicerol) + wyższe kwasy tłuszczowe + inne związki chemiczne) | LIPIDY IZOPRENOWE produkty polimeryzacji izoprenu | ||
|
| |||
Właściwości lipidów
Tłuszcze stanowią dla organizmów zapasowe substancje energetyczne, a także materiał budulcowy
Pełnią również funkcję ochronną przed urazami mechanicznymi (podściółka skóry właściwej, wyściółka oczodołów)
Rezerwuar witam rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E, K,
Tłuszcze mogą być wytwarzane z cukrów
Jako substancja zapasowa są nieco trudniejsze do wykorzystania niż cukry
Z uwagi na wyższą zawartość węgla i wodoru organizm wykorzystuje z 1 grama tłuszczu dwukrotnie więcej energii niż z 1 grama cukru oraz prawie trzy razy więcej niż z 1g białka.
Jako substancje budulcowe tłuszcze występują w otoczkach włókien nerwowych zwierząt
Cząsteczki lipidów są niepolarne czyli nie rozpuszczają się w wodzie (charakter hydrofobowy), natomiast dobrze rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych (również niepolarnych) tj. benzen, alkohol, toluen, chloroform, eter.
Gęstość lipidów jest mniejsza od gęstości wody co powoduje, że lipidy utrzymują się na powierzchni wody
Tłuszcze właściwe (najbardziej znane lipidy)
stanowią materiał zapasowy w komórkach roślinnych i zwierzęcych
u zwierząt wchodzą w skład tkanki tłuszczowej
u roślin spotykane są w nasionach słonecznika, rzepaku, lnu oraz owocach drzew oliwkowych
Woski
- to substancje chroniące organizm przed utratą wody
występują na powierzchni liści i owoców
u zwierząt nadają sprężystości włosom, np. lanolina u owiec
pszczołom służą do budowy plastrów
Steroidy
częściej występują u zwierząt
zaliczają się do nich niektóre hormony (potocznie sterydy)
budują błony komórkowe
Fosfolipidy
podstawowy składnik błony komórkowej (np. lecytyna)
podobną funkcję pełnią glikolipidy
Źródła:
1. Fuerst J., Jakubowska A., Król I.: Tablice. Biologia. Chemia. Wydawnictwo „GREG”, Kraków 2018.
2. Holeczek J., Januszewska-Hasiec B., Kobyłecka J., Stawarz J., Stencel R.: Teraz Matura. Biologia Vademecum, Nowa Era, Warszawa 2015.
3. Mikołajczyk M., Zygmunt J.: Vademecum Maturzysty Biologia. Najlepsze wydanie na rok 2018, Wydawnictwo Greg, Kraków 2017.
4. https://pixabay.com/pl/
Zobacz również:
>>> Lipidy proste
>>> Sterydy (steroidy)
>>> Karotenoidy
>>> Lipidy złożone (fosfolipidy i glikolipidy)
>>> Właściwości biologiczne, fizyczne i chemiczne wody
>>> Podobieństwa i różnice w budowie komórki eukariotycznej i prokariotycznej
>>> Charakterystyka składników cytoszkieletu (mikrofilamenty, filamenty pośrednie, mikrotubule)