Cytoszkielet - pojęcie
Cytoszkielet:
Cytoszkielet znajduje się w cytoplazmie
Cytoszkielet stanowi sieć włókien białkowych, które jak sama nazwa wskazują wchodzą w skład „szkieletu” budowy komórki utrzymując jej kształt, a także umożliwiając jej ruch.
Występuje we wszystkich eukariotycznych komórkach.
W skład cytoszkieletu wchodzą:
1. Mikrofilamenty
2. Filamenty pośrednie
3. Mikrotubule
Aktyna
Białko kurczliwe, buduje grube miofilamenty, odpowiada za skurcz mięśnia.
Miozyna
Białko kurczliwe, buduje cienkie miofilamenty, odpowiada za skurcz mięśnia.
Mikrofilamenty zbudowane z aktyny
mają po 4-7 nm wielkości
stanowią dwa długie łańcuchy podjednostek aktynowych splecionych ze sobą
powodują ruch cytoplazmy i znajdujących się w niej organelli
jako włókna naprężniowe nadają kształt erytrocytom i fibrastom
tworzą mikrokosmki
uczestniczą w cytokinezie komórek zwierzęcych
Mikrofilamenty zbudowane z aktyny i miozyny
mają po 4-7 nm wielkości
zwężają komórkę podczas podziału
umożliwiają ameboidalne/odrzutowe ruchy komórki
Filamenty pośrednie
mają 8-10 nm wielkości
ich główną rolą jest zwiększenie wytrzymałości mechanicznej dlatego odpowiadają za utrzymanie kształtu komórki (funkcja statyczna/podporowa)
filamenty pośrednie tworzą różne białka:
– keratyna tworząca nabłonki
– desmina budująca mięśnie
– wimentyna wchodząca w skład firoblastów i leukocytów
– lamina budująca blaszkę jądrową
występują głównie w komórkach nabłonkowych, które są narażone na działanie dużych sił mechanicznych, m.in. w naskórku
Mikrotubule
mają 20-30 nm
wewnątrz są puste
zbudowane z tubuliny α i β
odpowiadają za ruch organelli
determinują rozmieszczenie organelli w komórce
budują wici i rzęski
tworzą wrzeciono podziałowe (kariokinetyczne) i centriole
przemieszczają chromosomy podczas podziału
tworzą szlaki transportu wewnątrzkomórkowego
Ciągła przebudowa cytoszkieletu
możliwa jest dzięki przeciwstawnym dwóm przeciwstawnym procesom polimeryzacji i depolimeryzacji;
Polimeryzacja – przyłączanie się nowych cząsteczek aktyny do mikrofilamentów; lub przemieszczenie się tubuliny α i β do mikrofilamentów;
Depolimeryzacja – odłączanie się aktyny i tubuliny.
Źródła:
1. Holeczek J., Januszewska-Hasiec B., Kobyłecka J., Stawarz J., Stencel R.: Teraz Matura. Biologia Vademecum, Nowa Era, Warszawa 2015.
2. Mikołajczyk M., Zygmunt J.: Vademecum Maturzysty Biologia. Najlepsze wydanie na rok 2018, Wydawnictwo Greg, Kraków 2017.
Zobacz również:
>>> Podobieństwa i różnice w budowie komórki eukariotycznej i prokariotycznej
>>> Makroelementy – rola, występowanie, objawy niedoboru u zwierząt, człowieka i roślin
>>> Budowa, podział i funkcje lipidów
>>> Lipidy proste
>>> Charakterystyka składników cytoszkieletu (mikrofilamenty, filamenty pośrednie, mikrotubule)