Fentanyl jest lekiem przeciwbólowym z grupy czystych agonistów opiodiowym. Charakteryzuje się bardzo silnym, krótkotrwałym efektem przeciwbólowym.
Fentanyl stosowany jest w leczeniu bólu nowotworowego najczęściej w postaci „plastrów” przezskórnych.
Fentanyl - działanie
Fentanyl wchłania się do krwi i działa systemowo. Bezcelowe jest przyklejanie plastra na miejsce występowania bólu, jest to jeden z częstszych błędów popełnianych przez lekarzy nie zajmujących się na co dzień leczeniem bólu.
Ma niewielki wpływ na układ krążenia. Nieznacznie obniża przepływ mózgowy, Wykazuje wszystkie typowe dla opioidów działania ośrodkowe, w tym zmniejszenie wrażliwośći ośrodka oddechowego, wywoływanie nudności i wymiotów.
Fentanyl - czas działania
Po podaniu dożylnie efekt analgetyczny występuje prawie natychmiast (pełny po około 2 min.) i utrzymuje się około 20-30 min. Dobrze wchłania się również po podaniu innymi drogami. Po stosowaniu w dużych dawkach efekty działania utrzymują się kilka godzin.
Wskazania
Fentanyl w postaci przezskórnej jest zalecany przede wszystkim u chorych:
ze stałym zapotrzebowaniem na opioidy,
silnymi objawami ubocznymi po morfinie, zwłaszcza zaparciem,
u chorych z trudnościami w połykaniu (nie dotyczy chorych umierających, w przypadku których stosuje się leki drogą podskórną),
z podwyższonymi parametrami czynności nerek oraz nieregularnie przyjmujących leki przeciwbólowe
Inne wskazania:
- Jako silny lek przeciwbólowy w bólach ostrych (urazowych, pooperacyjnych, w bólu zawałowym).
- Tłumienie / zniesienie napędu oddechowego u chorych wentylowanych mechanicznie.
Fentanyl - metabolizm
Fentanyl jest metabolizowany w wątrobie i w mniejszym stopniu również w nerkach, w odróżnieniu od morfiny do nieaktywnych metabolitów.
Plastry fentanylowe
Plastry fentanylowe należy nakleić na czystą, niezmienioną i nie owłosioną skórę.
Wymagają one wymiany co 3 doby, niekiedy jednak dla zachowania stałego poziomu analgezji konieczna jest zmiana plastra co 48 godzin.
Poziom terapeutyczny fentanylu w surowicy po pierwszorazowym założeniu „plastra” uzyskiwany jest po upływie 12 godzin, dlatego też przez okres ten należy zapewnić pacjentowi leczenie przeciwbólowe przy zastosowaniu morfiny lub tramadolu.
Po odklejeniu plastra stężenie leku zmniejsza się do 50% po upływie ok. 16 godz.
Podwyższenie temperatury ciała do 40°C powoduje wzrost absorpcji fentanylu nawet o 1/3.