Pojęcie Funkcji
1. Funkcja z łacińskiego functio to praca, obowiązek, działalność, stanowisko.
2. Funkcja wg Szczepańskiego to zespół czynności wykonywanych przez jednostkę, grupę lub instytucję w ramach określonej struktury i przyczyniających się do funkcjonowania całości.
Pojęcie Zawodu
Zawód jest to zespół czynności wyodrębniony w ramach społecznego podziału pracy, wykonywany przez jednostki stałe i stanowiący dla niej źródło utrzymania.
Polega na podejmowaniu określonej roli, która wyznacza miejsce jednostki w społeczeństwie.
Eksperci WHO w 1993 roku określili cztery funkcje pielęgniarstwa:
1. Świadczenie opieki i zarządzanie opieką.
2. Uczenie pacjentów oraz personelu zajmującego się opieką zdrowotną.
3. Realizowanie roli członka zespołu opieki zdrowotnej.
4. Działania na rzecz rozwoju praktyki pielęgniarskiej.
Funkcje zawodowe
Zestaw czynności, dla których można sformułować wspólny cel.
Funkcje zawodowe pielęgniarki
Zespół złożonych zadań i wykonywanych czynności składających się na rolę zawodową, którą pełni pielęgniarka:
- zadania wykonywane na rzecz odbiorcy usług
- zadania związane z inwestowaniem we własny rozwój zawodowy lub rozwój zawodu
Funkcje podobne jak pielęgniarka pełnią także inne grupy zawodowe świadczące opiekę w ochronie zdrowia
Funkcje pielęgniarki w istocie ochrony zdrowia (wg Minczewskiej 1973)
1. Doradca, wychowawca pomagający pacjentowi lub grupie pozostającej pod jej opieką świadomie kształtować prawidłowe warunki życia i pracy oraz postępować w sposób ułatwiający przystosowanie.
2. Zastępcza matka – w stosunku do pacjentów o ograniczonej samodzielności, którym trzeba bardziej lub mniej wydatnie pomagać, a nawet zastępować ich w adaptacji do zmienionych warunków życia.
3. Członek zespołu zapobiegawczo-leczniczego, stosującego odpowiednie środki zapobiegania chorobom i leczenia dla zlikwidowania lub ograniczenia czynników wywołujących chorobę i zmian, jakie powodują w organizmie.
Funkcje pielęgniarki w pedagogicznym aspekcie pracy (wg Mazurkiewicz 1974)
1. Ogólnokulturowe (ogólnopedagogiczne)
2. Pedagogiczno-zdrowotne
3. Pedagogiczno-zawodowe (nauczanie kultury pracy)
Funkcje pielęgniarki (wg Lenartowicz 1985)
1. Ekspresyjne – wyrażające się opieką nad pacjentem, związaną z łagodzeniem niepokoju, strachu, stresu, zapewnienia bezpieczeństwa, wsparcia psychicznego, tworzenia atmosfery zaufania.
2. Instrumentalne – związane z podejmowaniem czynności koordynujących i przywracające biologiczne czynności organizmu, jako wynik współdziałania z lekarzem.
3. Wychowawcze – wiążące się z kształtowaniem aktywnej postawy każdego człowieka wobec własnego zdrowia i zdrowia otoczenia.
Funkcje zawodowe pielęgniarek a podmiot opieki
1. Wychowawcza
2. Opiekuńcza
3. Promowania zdrowia
4. Profilaktyczna
5. Terapeutyczna
6. Rehabilitacyjna
Funkcje zawodowe pielęgniarek a zadania na rzecz własnego zawodu
1. Kształcenia
2. Zarządzania
3. Naukowo-badawcza
- WYCHOWANIE – FUNKCJA WYCHOWAWCZA –> wpływ na osobowość, kształtowanie pożądanych zachowań;
- OPIEKA – FUNKCJA OPIEKUŃCZA –> leczenie, przywracanie zdrowia chorym ludziom oraz zwierzętom za pomocą różnych środków lub zabiegów;
- PROMOCJA – FUNKCJA PROMOWANIA ZDROWIA –> działania zmierzające do upowszechnienia czegoś, zwiększenia popularności, połączone z informacją i reklamą;
- PROFILAKTYKA – FUNKCJA PROFILAKTYCZNA –> działania i środki stosowane w celu zapobiegania czemuś, zabezpieczające przed czymś;
- REHABILITACJA – FUNKCJA REHABILITACYJNA –> przywracanie tego, co utracone
- oddziaływanie lecznicze, społeczne, pedagogiczne, zawodowe zmierzające do przywrócenia sprawności i umożliwienia samodzielnego funkcjonowania;
- KSZTAŁCENIE – FUNKCJA KSZTAŁCENIA –> proces i składające się na niego czynności mające na celu intelektualny i moralny rozwój człowieka, jego zdolności, uzdolnień, zainteresowań, przekonań i postaw, jak również pożądanych kwalifikacji zawodowych;
- ZARZĄDZANIE – FUNKCJA ZARZĄDZANIA –> działania polegające na spowodowaniu funkcjonowania rzeczy, organizacji lub osób zgodnie z wytyczonym przez zarządzającego celem. Istotą jest formułowanie celu działania, pozyskiwanie i rozmieszczenie zasobów, planowanie, kontrolowanie realizacji celów.
Funkcja wychowawacza pielęgniarki
1. Zamierzony wpływ na osobowość pacjenta (przekonania, system wartości, emocje, uczucia).
2. Kształtowanie u niego pożądanych zachowań prozdrowotnych w odniesieniu do siebie, osób najbliższych i środowiska.
3. Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własne zdrowie i zdrowie najbliższych.
4. Przygotowanie podopiecznego do współpracy w procesie pielęgnowania.
5. Przygotowanie podopiecznego do samoopieki oraz samopielęgnowania.
6. Realizowanie tych zadań, których celem jest przygotowanie ro-dziny i osób najbliższych pacjentowi do świadczenia opieki nieprofesjonalnej (w warunkach domowych, w szpitalu).
7. Kształtowanie szczególnych umiejętności:
- oceny stanu własnego zdrowia
- właściwego reagowania w sytuacji wystąpienia powikłań
- podtrzymywania biologicznych funkcji życiowych
- zapewnienie sobie komfortu życia codziennego w sferze biologicznej, psychicznej i społecznej
- stosowania zalecanych metod terapii: farmakologicznej, dietetycznej, usprawniającej
Funkcja opiekuńcza pielęgniarki
1. Rozpoznanie stanu zapotrzebowania na opiekę (zakresu, charakteru).
2. Stwarzanie jak najbardziej optymalnych warunków do podtrzymania biologicznych funkcji życiowych organizmu.
3. Pomoc w wykonywaniu (lub wykonywanie za podopiecznego) tych czynności życia codziennego, które gwarantują komfort w życiu codziennym w sferze biologicznej, psychicznej i społecznej.
4. Pomoc w rozwiązywaniu problemów wynikających z indywidualnej reakcji podopiecznego na stosowane metody diagnozowania, leczenia, rehabilitacji.
5. Przygotowanie, ułatwienie wejścia w rolę pacjenta różnych instytucji opiekuńczych i ochrony zdrowia.
6. Ułatwienie pacjentom wejścia do grup oparcia.
7. Stwarzanie warunków do godnego umierania i spokojnej śmierci.
Funkcja promowania zdrowia
Funkcja współzależna – związana z koniecznością działań interdyscyplinarnych.
1. Zapoznanie się z opracowanymi i wdrażanymi w kraju i miejscu pracy pielęgniarki, programami promocji zdrowia i czynne włączenie się w realizację zaplanowanych zadań.
2. Współdziałanie z instytucjami, grupami wsparcia i indywidualnymi osobami pracującymi na rzecz wzmacniania zdrowia społeczeństw.
3. Stworzenie warunków podopiecznym i pracownikom instytucji opiekuńczych, wychowawczych i służby zdrowia do umacniania własnego zdrowia i realizowania stylu życia wspierającego zdrowie.
4. Propagowanie i realizowanie przez pielęgniarkę w codziennym życiu i pracy zawodowej stylu życia wspierającego zdrowie.
5. Współpraca z pacjentem/podopiecznym, jego rodziną, środowiskiem w zakresie przygotowania ich do zwiększenia kontroli nad własnym zdrowiem i/lub jego poprawą:
- rozpoznanie sytuacji podopiecznego (warunków życiowych, pracy, nauki, wypoczynku)
- ocena postaw prozdrowotnych, motywacji do dbania o zdrowie
- ocena przygotowania podopiecznego do kontrolowania stanu
- własnego zdrowia i tych czynników, które w sposób istotny wpływają na ten stan
zachęcenie podopiecznych do korzystania z profesjonalnych usług diagnostycznych, świadczonych przez służbę zdrowia w zakresie oceny ich stanu zdrowia
ocena umiejętności podopiecznych w zakresie kształtowania warunków do wzmacniania, utrzymania i poprawy zdrowia własnego i osób najbliższych
ocena możliwości podopiecznego w zakresie wywierania wpływu na czynniki warunkujące zdrowie
wpływ na kształtowanie postaw prozdrowotnych podopiecznych
doradzanie ludziom w sprawach zdrowia
pomoc podopiecznym w kształtowaniu umiejętności koniecznych w prowadzeniu zdrowego stylu życia
Profilaktyka i jej zadania wg Poznańskiej
- postępowanie higieniczne przeciwepidemiczne, zmierzające do kształtowania jak najkorzystniejszego środowiska i warunków do rozwoju człowieka i zachowania zdrowia
- postępowanie zmierzające do ograniczenia rozwoju choroby, jeśli proces chorobowy się już rozpoczął lub jeszcze się nie rozpoczął
Kierunki działań, których celem jest zapobieganie chorobom
- kształtowanie optymalnych warunków dla rozwoju człowieka, jego zdrowia i środowiska
- kształtowanie kultury i świadomości zdrowotnej społeczeństwa
- prowadzenie działalności profilaktycznej przez pracowników ochrony zdrowia
Funkcja profilaktyczna pielęgniarki
1. Realizowanie zadań związanych z rozpoznawaniem stanu zagrożenia wypadkami, urazami, schorzeniami (indywidualnych osób, rodzin, grup społecznych).
2. Planowanie i realizowanie działań zapobiegających lub ograniczających ryzyko występowania schorzeń i powikłań (np. powstających w wyniku stosowania metod diagnozowania, terapii, ale też preferowanego stylu życia) w oparciu o dokonane rozpoznanie i ocenę stanu indywidualnej osoby, rodziny, grupy podopiecznych.
3. Planowanie i realizowanie działań w ramach ustalonego programu profilaktyki dla indywidualnej osoby, rodziny, środowiska.
4. Planowanie i realizowanie działań zapobiegających lub ograniczających ryzyko wystąpienia powikłań w wyniku stosowanych metod diagnozowania, terapii, rehabilitacji, pielęgnowania.
5. Ocenianie wykonanych zadań, działań, czynności i celów na rzecz profilaktyki zdrowotnej oraz nowych planowanych poczynań.
Funkcja terapeutyczna pielęgniarki
1. Realizowanie zadań i zabiegów związanych z udzielaniem pierwszej pomocy przedlekarskiej w sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia indywidualnej osoby i/lub grupy ludzi.
2. Współpraca z innymi członkami zespołu terapeutycznego w procesie diagnozowania, leczenia, rehabilitacji, pobierania materiału do badań diagnostycznych.
3. Wykonywanie zabiegów zleconych przez przedstawicieli zespołu terapeutycznego, a wynikających z ustalonego planu terapii (m. in. farmakologicznej, zabiegowej, dietetycznej) zgodnie z obowiązującymi pielęgniarkę zasadami i standardami.
Współpraca pielęgniarki z zespołem terapeutycznym w procesie diagnozowania
1. Wykonywanie i dokumentowanie podstawowych czynności życiowych organizmu np. tętna, temperatury, ilości oddechów, stolca.
2. Pobieranie materiału do badań laboratoryjnych i/lub wykonywanie niektórych badań.
3. Pomoc lekarzowi w wykonywaniu badań diagnostycznych np. wlewów, wziernikowań, nakłuć jam ciała, badań radiologicznych.
4. Wykonywanie u pacjentów prób (np. uczuleniowych, wysiłkowych) oraz bilansów (np. płynów).
5. Wykonywanie badań elektrokardiograficznych.
6. Wykonywanie różnych pomiarów (np. wzrostu, ciężaru ciała, słuchu, ostrości wzroku).
Wykonywanie zabiegów zleconych w planie terapii
1. Leczenie farmakologiczne, w tym wykonywanie zabiegów i poda-wanie leków różnymi metodami (przez przewód pokarmowy, przez układ oddechowy, przez błonę śluzową, przez skórę).
2. Leczenie dietetyczne (podawanie posiłków zgodnie z obowiązującymi zasadami żywienia i zaleceniami dietetycznymi uwzględniającymi stan pacjenta).
3. Leczenie zabiegowe np.:
- fizyczne przygotowanie pacjenta np. przewodu pokarmowego, pola operacyjnego
- przygotowanie sprzętu (np. wyjaławianie)
- obsługa aparatury
- podawanie instrumentów w trakcie zabiegu
- wykonywanie opatrunków, zmiana opatrunków, zakładanie opasek
Wykonywanie zadań i zabiegów w ramach udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej
1. Indywidualnej osobie w stanach nagłego załamania stanu zdrowia (np. nagłe zatrzymanie akcji serca, brak oddechu).
2. Indywidualnej osobie w stanach takich jak: utrata przytomności, krwawienie, krwotok, obrażenia termiczne, ukąszenie, złamanie, utonięcie, zranienia.
3. Zorganizowanie pomocy w miejscu wypadku, katastrofy.
4. Indywidualnej osobie lub grupie jeżeli w konsekwencji urazu/wypadku zaistnieje u nich bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia.
Funkcja rehabilitacyjna
Zadania związane z pomaganiem podopiecznemu w uzyskaniu niezależności i kształtowaniu u niego umiejętności radzenia sobie w zmienionej sytuacji życiowej, powstałej z różnych przyczyn.
Współudział w zespole specjalistów sprawujących rehabilitację kompleksową – jako złożonym procesie oddziaływań:
- leczniczych
- społecznych
- zawodowych
- pedagogicznych
Pielęgniarka – udział głównie w rehabilitacji leczniczej.
Szczególne znaczenie – nauka samoobsługi w zakresie czynności codziennych.
Funkcja rehabilitacyjna - określenie zakresu działań i czynności rehabilitacyjnych (Rozporządzenia Ministra Zdrowia)
1. Usprawnianie pacjenta w zakresie układu oddechowego (np. gimnastyka oddechowa, drenaż ułożeniowy, toaleta drzewa oskrzelowego, pielęgnacja pacjenta z rurką tracheostomijną).
2. Usprawnianie pacjenta w zakresie układu pokarmowego (np. podawanie pokarmów przez zgłębnik i przetokę, postępowanie z chorym ze stomią jelitową).
3. Usprawnianie pacjenta w zakresie układu moczowego (np. postępowanie z chorym z założonym cewnikiem ze stomią moczową).
Funkcja kształcenia
Zadania związane z procesem kształcenia własnego i kształtowania przedstawicieli własnego zawodu na każdym poziomie, na jakim może się odbywać kształcenie.
Funkcja zarządzania
Związana jest z tymi wszystkimi zadaniami, które dotyczą rozpoznawania stanu kadr pielęgniarskich, planowaniem i organizowaniem opieki pielęgniarskiej:
- przewidywanie (planowanie pracy)
- organizowanie (przygotowanie działania)
- rozkazywanie (uruchamianie wykonania)
- koordynowanie (harmonizowanie wykonywanych zadań)
- kontrolowanie
Funkcja naukowo-badawcza
Dotyczy wszystkich zadań, które związane są z rozpoznawaniem zapotrzebowania na rodzaj, zakres i charakter badań naukowych w pielęgniarstwie, organizowaniem i kierowaniem badaniami, uczestniczeniem w prowadzonych badaniach, wykorzystaniem wyników badań dla podnoszenia jakości pielęgnowania i rozwoju zawodu.
Działalność naukowa pielęgniarek, ich udział w interdyscyplinarnych zespołach badawczych i wielodyscyplinarnych konferencjach naukowych:
podnosi jakość opieki nad pacjentem
służy temu, że profesjonalna praktyka uzyskuje racjonalne podstawy
umożliwia doskonalenie umiejętności i zdolności interpretowania zjawisk i faktów
wpływa na zmniejszenie kosztów opieki
wytycza podział umiejętności między pielęgniarką i innymi członkami zespo-łu terapeutycznego oraz pomiędzy pielęgniarką a pacjentem i jego rodziną
ustala zakres odpowiedzialności za wykonane zadanie
uczy samodyscypliny
promuje naukowy wymiar pielęgniarstwa
buduje społeczny prestiż profesji
czyni tę profesję bardziej atrakcyjną