BIOL-MED.COM

Niedożywienie i jego następstwa u dorosłych i dzieci. Jak jemu zapobiec?

Niedożywienie to określenie stanu organizmu żywego, będące skutkiem, zazwyczaj przedłużonego niedoboru składników pokarmowych (najczęściej tłuszczy i węglowodanów) wynikającym bądź z niedoboru określonych składników w spożywanych pokarmach, bądź to z ich niewielkiej ilości. Skutkiem niedożywienia jest zazwyczaj utrata masy ciała i wychudzenia, rzadziej objawy niedoboru jakiegoś składnika, np. witamin w spożywanym pokarmie. Niedożywienie może być przyczyną znacznego osłabienia organizmu i depresji, apatii, czy rozdrażnienia.

Niedożywienie ilościowe

Niedożywienie ilościowe to zbyt mała ilość energii na aktywność fizyczną i umysłową. Prowadzi to do powstania deficytu energetycznego w organizmie. Proces ten w początkowym okresie nie zawsze powoduje objawy chorobowe. Wyrazem zewnętrznym takiego stanu jest ubytek masy ciała. Niedobory kaloryczne przeciągające się w czasie stanowią przyczyną niedożywienia ludzi.

Niedożywienie jakościowe

Niedożywienie jakościowe jest znacznie groźniejsze.
Przewlekłe niedobory niektórych składników odżywczych stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka. Szczególnie niebezpieczne są niedobory żywieniowe u dzieci. Im większy dynamizm cechuje organizm, tym bardziej precyzyjnie muszą zostać zbilansowanie straty ponoszone przez ustrój w związku z jego podstawowymi funkcjami życiowymi.
Duży stopień niedożywienia w okresie płodowym i po urodzeniu może zahamować rozwój fizyczny i intelektualny dziecka.
 
Niedobory białkowo- kaloryczne u dzieci prowadzą do:
  • zmniejszenia wzrostu i ciężaru ciała,
  • niskiego poziomu inteligencji,
  • opóźnienia w rozwoju umysłowym w stosunku do prawidłowego odżywiania rówieśników.

Najczęstszymi oznakami niedożywienia są:

  • bladość
  • wychudzenie
  • bóle brzucha
  • dopytywanie się o jedzenie
  • obniżenie dyspozycji do nauki
  • apatia
  • niemożność skupienia się na jednej czynności

Przyczynami niedożywienia mogą być:

1.  Zbyt małe spożycie żywności wynikające z:
• braku apetytu (anoreksja, podeszły wiek, przewlekłe choroby, choroby przewodu pokarmowego i inne),
• utrudnienie w żuciu, połykaniu, trawieniu oraz zaburzenia w pasażu jelitowym (stany zapalne jamy ustnej, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, biegunki, choroby wątroby, trzustki, brak uzębienia),
• niektóre leki zmniejszające apetyt.
 
2.  Zespół złego wchłaniania.  Zaburzone jest wchłanianie składników pokarmowych z przewodu pokarmowego (choroba trzewna, stany zapalne jelit, choroby wątroby, trzustki, nowotwory, zakażenia bakteryjne jelit, biegunka).

3.  Upośledzenie wykorzystania składników odżywczych przez organizm (przewlekłe zapalenie wątroby, cukrzyca, alkoholizm i inne).

4.  Utrata składników odżywczych fizjologiczna (laktacja) i patologiczna (rany, oparzenia).

5.  Zwiększone zapotrzebowanie energetyczne (duży wysiłek fizyczny, okres wzrostu organizmu, gojenie się ran, nadczynność tarczycy, przewlekłe choroby, przewlekłe zapalenia i inne).

Zależnie od kryteriów BMI niedożywienie można podzielić na różne stopnie (kryteria wg WHO):

• niedożywienie białkowo-energetyczne I stopnia
– BMI: 17,0-18,4kg/m2,
 
 • niedożywienie białkowo-energetyczne II stopnia
 – BMI: 16,0-16,9kg/m2,

  • niedożywienie białkowo-energetyczne III stopnia
– BMI: < 16,Okg/m2.

U dzieci i młodzieży stopień niedożywienia należy oceniać na podstawie siatek centylowych.
Niedobór masy ciała stwierdza się, gdy BMI jest miedzy 10-3 centylem.
Znaczny niedobór masy ciała stwierdza się, gdy BMI jest poniżej 3 centyla.

Ilość białka w diecie

Ilość białka w diecie powinna wynosić 1,2-2g/kg należnej masy ciała. Zatem osobie o należnej masie ciała 70kg należy zapewnić 85–140g białka dziennie. Ponad połowę tej ilości powinno stanowić białko pochodzenia zwierzęcego. Ponieważ zapewnienie tak dużej ilości białka może być trudne, lekarz może zdecydować o uzupełnianiu diety preparatami zawierającymi białko (np. Protifar).

Ilość tłuszczów w diecie

Tłuszcz powinien stanowić około 25%-30% wartości energetycznej diety.
Jego nadmierna ilość nie jest wskazana, ponieważ tłuste pokarmy mogą być źle tolerowane przez osoby chore. Przy wartości energetycznej diety 2000kcal powinno się dostarczać około 60g tłuszczu, a przy 3000kcal – już ok. 90g. W diecie wykorzystuje się masło, oleje roślinne. Dodatkowo można wykorzystać łatwo przyswajalne kwasy tłuszczowe MCT, czyli kwasy tłuszczowe o średniej długości łańcucha.

Ilość węglowodanów w diecie

Węglowodany uzupełniają wartość kaloryczną diety. Pomocne w zwiększaniu wartości energetycznej diety są produkty o dużej wartości energetycznej, a jednocześnie o małej objętości: cukier, miód, dżem. Cukier można dodawać do wszystkich napojów, soków, koktajli.
Aby zapewnić wyższe spożycie wapnia, innych składników mineralnych oraz witamin, należy zadbać o odpowiednią ilość mleka i jego przetworów w diecie, a warzywa i owoce należy podawać w większej ilości: surowe, gotowane, soki. Posiłki powinny być spożywane często (5-6 razy dziennie) i mieć małą objętość.

Przykładowy sposób planowania diety dla osoby dorosłej

Dane pacjenta: masa ciała = 55kg; wzrost – 180cm; BMI = 16,9
Zapotrzebowanie na energię: 40kcal/kg należnej masy ciała Należna masa ciała: 180 – 100 = 80kg

– Wartość energetyczna diety: 80kg x 40kcal = 3200kcal
– Zapotrzebowanie na białko:
1,5g/kg należnej masy ciała 1,5g x 80kg n.m.c =120g białka x 4kcal = 480kcal
– Zapotrzebowanie na tłuszcze: 25%
3200kcal x 25% = 800kcal : 9kcal = ok, 89g tłuszczu
– Zapotrzebowanie na węglowodany:
3200kcal -(480kcal + 800kcal) = 1920kcal : 4kcal = 480g węglowodanów
 
Wytyczne diety:
wartość kaloryczna = 3200kcal, 
– ilość białka: 120g (480kcal);
– ilość tłuszczu: 89g (800kcal); 
 ilość węglowodanów: 480g (1920kcal).
 
Dozwolone są wszystkie techniki kulinarne, chyba że istnieją przeciwwskazania z powodu choroby zasadniczej lub chorób towarzyszących. Wtedy należy stosować techniki kulinarne dozwolone w diecie łatwo strawnej. Dieta powinna być przystosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta i uwzględniać jego indywidualny gust kulinarny.
Z małymi modyfikacjami można zastosować w żywieniu dietę bogato-białkową. U pacjentów, u których trudno zapewnić odpowiednią wartość energetyczną diety, można wprowadzić diety przemysłowe: bogatoenergetyczne i bogatobiałkowe (Terapin, Suramed, Nutrison Energy, Nutridrink).

Leave a Reply

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.