Zakład opiekuńczo-leczniczy (ZOL)
ZOL – zakłady opiekuńczo-lecznicze zapewniają całodobową opiekę lekarską i pielęgniarską i przeznaczone są dla pacjentów wymagających długotrwałego leczenia i pielęgnacji poza szpitalem. Warunkiem przyjęcia pacjenta do ZOL jest niezdolność do samodzielnego funkcjonowania wyrażająca się wartością Indeksu Barthel poniżej 40 punktów.
W ZOL udzielane są całodobowe świadczenia zdrowotne osobom, które przebyły ostrą fazę leczenia szpitalnego i mają ukończony proces diagnostyczny, leczenia operacyjnego lub intensywnego leczenia zachowawczego. Pobyt pacjenta ma charakter okresowy (do 6 miesięcy). Celem zakładu jest objęcie całodobową opieką osób niewymagających hospitalizacji, które ze względu na zły stan zdrowia i trudną sytuację rodzinną nie mogą przebywać w środowisku domowym.
Rodzaje ZOL
ogólne dla przewlekle chorych i niepełnosprawnych,
specjalistyczne np. dla psychicznie chorych, dla chorych na chorobę Alzheimer’a, stwardnienie rozsiane i innych.
dla określonych kategorii pacjentów np. dla dzieci, dorosłych.
ZOL zapewnia pacjentowi:
całodobową opiekę lekarską i pielęgniarską (dyżury lekarskie) obejmującą
leczenie,
niezbędne do kontynuacji leczenia badania diagnostyczne,
świadczenia rehabilitacyjne (fizyko- i fizjoterapię, terapie zajęciową),
badanie i terapię psychologiczną,
konsultacje dietetyka w kwestii dostosowania żywienia do istniejących problemów zdrowotnych, jak również,
pomoc pracownika socjalnego w załatwianiu spraw osobistych, utrzymywaniu kontaktów z rodziną i przygotowaniu środowiska domowego na powrót do domu.
Zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy (ZPO)
W zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych (ZPO) prowadzona jest opieka całodobowa obejmująca świadczenia o charakterze pielęgnacyjnym, opiekuńczym i rehabilitacyjnym z uwzględnieniem kontynuacji leczenia farmakologicznego i dietetycznego dla pacjentów nie wymagających leczenia szpitalnego.
Do ZPO przyjmowani są pacjenci, których stan nie wymaga stałego nadzoru lekarskiego, natomiast konieczne są długotrwałe zabiegi pielęgniarskie niemożliwe do wykonania w warunkach opieki domowej. Warunkiem przyjęcia pacjenta do ZPO jest niezdolność do samodzielnego funkcjonowania wyrażająca się wartością Indeksu Barthel poniżej 40 punktów. Podobnie jak w ZOL personel medyczny i leczenie są finansowane ze środków (NFZ), natomiast pacjent częściowo ponosi koszty hotelowe do wysokości 70% własnych dochodów lecz nie więcej niż 250% najniższej emerytury.
Pobyt pacjenta w ZPO ma charakter tymczasowy
Zwykle ograniczony jest do kilku tygodni. Przeciętny czas pobytu w tego typu placówkach w roku 2002 wyniósł około 4 miesiące. Celem pobytu jest bowiem przygotowanie rekonwalescenta do powrotu do środowiska domowego.
Wg definicji MZ (Ministerstwa Zdrowia), ZPO zapewnia pacjentowi usługi:
pielęgnacyjne (całodobowo),
rehabilitacyjne,
lecznicze (w formie doraźnych konsultacji lekarskich),
diagnostyczne (w zakresie niezbędnym do kontynuacji leczenia),
edukację zdrowotną,
wsparcie psychologiczne,
usługi opiekuńcze,
pomoc w uzyskaniu pomocy socjalnej.
Hospicjum
Hospicjum – zapewnia całodobową opiekę lekarską i pielęgniarską dla nieuleczalnie chorych w terminalnym okresie życia. Zasadniczym celem tego typu placówki jest poprawa jakości życia chorych i ich rodzin poprzez leczenie objawowe, zwalczanie bólu, łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych i socjalnych, wspomaganie rodziny w czasie trwania choroby i w okresie sieroctwa.
W Polsce hospicja uzyskują finansowanie w ramach kontraktu z NFZ, ale często są wspierane finansowo także przez samorządy terytorialne, organizacje pozarządowe, sponsorów i osoby prywatne.
W hospicjum wszystkie świadczenia realizowane są bezpłatnie. Na bazie hospicjum często są organizowane poradnie i wyjazdowe zespoły opieki paliatywnej. Pacjenci są przyjmowani do opieki paliatywnej wskutek skierowania lekarza rodzinnego, ale w oczywistych przypadkach skierowanie nie jest konieczne by zostali objęci opieką paliatywną.
Historia ruchu hospicyjnego
Pierwszą w świecie placówką zajmującą się opieką nad ludźmi umierającymi był otworzony przez Cicely Saunders w 1967 roku w Londynie zakład przeznaczony głównie dla osób cierpiących z powodu chorób nowotworowych. Za wzorem Hospicjum św. Krzysztofa zaczęły powstawać podobne ośrodki na świecie.
W latach osiemdziesiątych problemem opieki hospicyjnej zajęła się Światowa Organizacja Zdrowia. Powołana przy niej Komisja Ekspertów opracowała zalecenia odnośnie leczenia objawowego choroby nowotworowej ze szczególnym uwzględnieniem leczenia bólu nowotworowego (1986). Kilka lat później opracowano zasady całościowej opieki nad ludźmi umierającymi (1990). Wówczas pojawił się termin opieki paliatywnej, która jak płaszcz, opończa (pallium) ma osłaniać umierającego człowieka i jego najbliższych.
Polska stała się pionierem ruchu hospicyjnego i opieki paliatywnej w Europie Środkowej i Wschodniej. Całościową opiekę nad ludźmi umierającymi zapoczątkowały w Polsce społeczne towarzystwa hospicyjne, z których pierwszym zarejestrowanym w 1981 roku w Krakowie było Towarzystwo Przyjaciół Chorych Hospicjum. Następnie kolejno powstały: Hospicjum Pallotynów w Gdańsku (1984), Hospicjum św. Jana Kantego w Poznaniu (1985) i inne. W 1990 roku na bazie już istniejącego (od 1988 r.) Zespołu Opieki Paliatywnej utworzono pierwszą Klinikę Opieki Paliatywnej w Akademii Medycznej w Poznaniu, co walnie przyczyniło się do opracowania i wdrożenia systemu edukacji przed- i podyplomowej w zakresie opieki paliatywnej. Do 1995 roku powstało blisko 200 placówek zajmujących się opieką paliatywną. Ośrodki te funkcjonują we wszystkich miastach wojewódzkich i w wielu mniejszych miejscowościach.