Definicje Pielęgnowania
Nightingale F. 1820-1910
„pomaganie człowiekowi, aby mógł coraz lepiej żyć i zachować zdrowie, w czasie choroby przyczyniać się do tego, żeby procesy zdrowienia przebiegały jak najszybciej, służyć mu oparciem wówczas gdy umiera”
WHO 1956
„asystowanie człowiekowi, które zmierzać będzie do osiągnięcia przez niego optimum funkcjonowania w różnych stanach zdrowia”
Henderson V.
„pielęgnowanie to asystowanie ludziom chorym i zdrowym w podejmowaniu działań znaczących dla umacniania i przywracania zdrowia (także dla zapewnienia spokojnego umierania), które podejmowaliby sami, gdyby mieli potrzebną siłę, wolę, wiedzę; pielęgnowanie jest także pomaganiem ludziom w przeprowadzaniu przepisanego leczenia oraz w osiąganiu przez nich pełnej niezależności tak szybko, jak tylko to jest możliwe”
Orem D.
„aktywność, którą ludzie inicjują i realizują osobiście w stosunku do siebie samych, aby utrzymać własne życie i zdrowie oraz zapewnić sobie dobre samopoczucie”
Leininger M.
„wyuczone, podejmowane w sposób wysoce humanistyczny i umiejętny opiekowanie się, polegające na asystowaniu ludziom z różnych kultur i z różnych warstw społecznych, a ukierunkowane na pomaganie im w kształtowaniu korzystnego dla zdrowia trybu życia, zapobieganie chorobie oraz odzyskiwanie zdrowia”
Poznańska S.
„troszczenie się o siebie, własne życie i zdrowie, a także pomaganie w tym innym”
Definicja Pomagania
Pomagać to znaczy dawać to, czego komuś brakuje (niedostatek bytowy, materialny, choroba, cierpienie) (Mellibruda 1986).
Pomaganie przejawia się w działaniach skierowanych na zwiększenie wewnętrznych możliwości osoby (np. instruowanie w zakresie postępowania), zwiększenie zewnętrznych/środowiskowych możliwości osoby (np. udostępnianie sprzętu).
Cechy Pomagania
ma zastosowanie w sytuacji ograniczonych, ale przy obecnych możliwości podmiotu pomocy
osoba pomagająca uwzględnia autonomię i podmiotowość osoby oczekującej pomocy
zachowana jest pomiędzy stronami pomocy równorzędność pozycji
Założenia teoretyczne Pomagania
podejście behawioralne (monitorowanie procesu pomagania)
podejście empiryczno-racjonalne (ocenianie i korygowanie procesów myślenia)
podejście transakcyjno – komunikacyjne (analizowanie roli wzorów komunikacji interpersonalnej, np. w rodzinie w procesie pomagania)
podejście fizjologiczne (w procesie pomagania należy stymulować zmysły człowieka)
podejście eklektyczne (wypracowanie własnych teorii pomagania w oparciu o rozległą wiedzę z tego obszaru)
Definicje Opieki
/Szymczak M. 1999/
“Swoista działalność, która sprowadza się do zaspokajania potrzeb jednostki, jeśli nie jest ona zdolna przejściowo, trwale, częściowo lub całkowicie samodzielnie zaspokoić je, gdyż wykraczają one poza jej możliwości. Pod pojęciem opiekować się kryją się następujące znaczenia: „zajmować się, uważać na kogoś, udzielać pomocy, troszczyć się, dbać, doglądać, czuwać, pocieszać, roztaczać ochronę, chronić, utrzymywać”.
/Kelm 1978/
„działania podejmowane wobec osób, rzeczy ze względu na faktyczne czy potencjalne zagrożenia ich istnienia przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężania tego zagrożenia ich własnymi siłami” .
/Hall J.N. 1992/
“Seria długofalowych i trwałych interakcji pomiędzy dwojgiem lub większą liczbą ludzi, których przedmiotem jest ochrona, zapobieganie, pomoc, wsparcie, niesienie ulgi”.
/D. Orem/
„Opieka to zwracanie na kogoś specjalnej uwagi, służenie człowiekowi, zapewnianie ochrony, sygnalizowanie międzyludzkiej relacji pomagania, stan gotowości do pomagania u tego, kto opiekę zapewnia”.
Czynniki determinujące opiekę:
niezdolność do samodzielnego zaspokojenia potrzeb
konieczność zachowania życia ludzkiego w wymiarze gatunkowym i jednostkowym, rozwoju człowieka, optymalnego poziomu zdrowia, zapewnienia bezpieczeństwa
Klasyfikacja opieki:
ludzka (osoba, dobra kultury, natura)
transcendentna/religijna (wynikająca z wierzeń, oczekiwań, np. opatrzność Boska)
Opieka przeznaczona jest dla tych, którzy tego potrzebują, ze względu na:
wiek, np. niemowlę
stan zdrowia, np. nieprzytomny
brak wiedzy, umiejętności, motywacji w zakresie samodzielnego dbania o własne zdrowie
Opiekuńczość
- to sposób bycia, odnoszenia się, działania, jakościowego inwestowania, angażowania się w przeżycia i doświadczenia innej osoby,
- w relacjach międzyludzkich stanowi sens istnienia grupy, rodziny, wspólnoty, społeczeństwa, życia razem,
- relacje opiekuńcze umacniają społeczeństwo, uczą jak być człowiekiem przez identyfikowanie się z innymi ludźmi,
- to sens istnienia,
- “to dawanie i branie, czyli uczenie się od drugiego człowieka, wzbogacanie osobowości, modyfikowanie własnego życia, rozwój psycho-moralny w kontaktach z człowiekiem chorym, cierpiącym, starszym, samotnym.” /Lenartowicz 2001/
Opieka
- interakcja (werbalna, niewerbalna) między opiekunem i osobą wymagającą opieki,
- bycie z podopiecznym,
- skupienie uwagi na oczekiwaniach i potrzebach podopiecznego,
- czujność na wypadek gdyby stan podopiecznego wymagał szybkiej interwencji,
- wsparcie w codziennych czynnościach, poprzez udzielanie pomocy fizycznej przy wykonywaniu czynności, motywowanie do samodzielnych działań, umożliwianie dokonywania wyboru,
- przekazywanie informacji, udzielanie wskazówek, instrukcji,
- czynności opiekuńcze rozłożone są w czasie,
- opiekun może przeżywać różnorodne uczucia w sytuacjach opiekuńczych (obowiązek, zniechęcenie, bezradność, lęk, frustracja, wyczerpanie, wina, żal), powinien sobie umieć radzić z nimi.
Cechy Opieki Zdrowotnej
kryterium zakresu (poz, ponadpodstawowa)
kryterium stanu (przedporodowa, pooperacyjna)
charakter opieki (pediatryczna, internistyczna)
przygotowanie dawcy (profesjonalna, nieprofesjonalna)
Opieka nieprofesjonalna
Opieka nieprofesjonalna najczęściej sprawowana jest w domu przez opiekunów nieformalnych, jest to pomoc udzielana przez krewnych (rodzice, dzieci, współmałżonek), przyjaciół, sąsiadów, innych pacjentów w ramach samopomocy.
Osoby świadczące tą opiekę postępują najczęściej intuicyjnie, wykorzystując wzory czerpane z najbliższego środowiska lub przekazów zwyczajowych i dlatego wymagają pomocy i wsparcia ze strony profesjonalistów. Do opieki nieprofesjonalnej zaliczamy też samoopiekę.
Samoopieka
Samoopieka polega na podejmowaniu przez człowieka w codziennym życiu decyzji i działań dotyczących zdrowia i życia. Jest to wykonywanie tych wszystkich czynności życia codziennego, które przyczyniają się do utrzymania i wzmacniania zdrowia człowieka oraz wpływają na dobre samopoczucie każdego człowieka.
Opieka profesjonalna
Opiekun wykonuje zadania w sposób rzeczowy, zgodnie z ustalonymi normami, zasadami, algorytmami, procedurami, opierając się na wiedzy zdobytej w wyniku systematycznego kształcenia i stałego doskonalenia; ma kwalifikacje niezbędne do świadczenia określonego zakresu opieki.
Może być świadczona w domu, instytucjach ochrony zdrowia (szpital, ambulatorium, poz, przychodnia), zakładach opieki społecznej (DPS).
Opieka profesjonalna może dotyczyć:
wzmacniania zdrowia – promowania zdrowia
zapobiegania chorobom i urazom – profilaktyki
wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych, leczniczych, rehabilitacyjnych
Zasady postępowania
podstawowe reguły wykonania zadań i rozwiązywania problemów zawodowych;
określają i wyznaczają racjonalny sposób postępowania uważany za obowiązujący, ponieważ został opracowany przy wykorzystaniu wiedzy, wyników badań zweryfikowanych praktyką;
twierdzenia oparte na prawach naukowych rządzących określonym procesem, np. zasady aseptyki opracowane na podstawie wyników badań z zakresu epidemiologii, mikrobiologii, wirusologii;
chronią przed postępowaniem opartym tylko na intuicji, naśladowaniu, świadczeniu usług nieprofesjonalnych na niskim poziomie;
chronią przed powikłaniami i niebezpieczeństwami, często groźnymi dla zdrowia i życia pacjenta;
chronią pielęgniarki przed chorobą zawodową;
niektóre zasady są wspólne, np. dla pielęgniarki, lekarza (zasady podawania leków);
w działalności zawodowej pielęgniarka powinna kierować się zasadami etyki.
Algorytm
- przepis wykonania zadania
- schemat zawierający plan kolejnych czynności składających się na wykonanie zadania, sposób wykonania każdej czynności, poprawny wynik każdej operacji
- suma kolejnych poprawnych wyników cząstkowych daje poprawny wynik całego działania
Algorytm wykorzystywany jest w procesie uczenia się, w kształtowaniu i doskonaleniu umiejętności. Umożliwia sprawdzenie poprawności (przebiegu i wyniku) wykonania całego działania. Może być przedstawiony w formie pisemnej, za pomocą rysunków, fotografii, rycin. Może być wykorzystany do opisu obsługi sprzętu i aparatury. Ułatwia pracę, ponieważ pozwala na wykonanie zadań zgodnie z ustaloną procedurą.
Procedura
To unormowany sposób postępowania. Procedura ustalana jest na podstawie zasad postępowania, obowiązujących przepisów, najczęściej uwzględnia zwyczaje i doświadczenia praktyczne osób wykonujących zadanie. Opisuje sposób wykonania (metodę, technikę) i zalecaną organizację pracy osób wykonujących zadanie, kompetencje tych osób.
Norma (standard)
Wzór proponowanych usług, które grupa zawodowa oferuje odbiorcom, informując ich o zakresie i gwarantowanej jakości, np. standard zapobiegania odleżynom.
W ustalaniu standardów pielęgnowania uwzględnia się:
obowiązujące przepisy regulujące praktykę zawodową
realne warunki funkcjonowania służby zdrowia w Polsce
kompetencje pielęgniarki pracującej na różnych stanowiskach
zasady postępowania, zasady etyki zawodowej
Standardy wpływają na jakość opieki pielęgniarskiej. Obejmują kryterium:
wyniku (stan który pacjent powinien osiągnąć),
procesu (czy postępowanie, działanie podejmowane było zgodnie z ustalonymi zasadami),
struktury (czy zostały spełnione warunki niezbędne do realizowania opieki i osiągnięcia wyniku: warunki organizacyjne i techniczne, przepisy, zasoby ludzkie i rzeczowe, kwalifikacje i kompetencje).
Opiekun
Opiekun to osoba (grupa osób czy instytucji), która odpowiada za podopiecznego.
Cechy opiekuna:
- przychylność, życzliwość
- zdolność wczuwania się i rozumienia sytuacji drugiej osoby (empatia)
- cierpliwość
- taktowność
- respektowanie indywidualności podopiecznego
- autentyczna skłonność do pomagania i dawania oparcia
- odwaga i sprawiedliwość
Pielęgnowanie zawodowe
Pielęgnowanie zawodowe – pielęgnowanie świadczone przez osobę posiadającą uprawnienia do wykonywania tego zawodu.
Pielęgnowanie zawodowe wg Górajek-Jóźwik J. 2001
Pielęgnowanie zawodowe to działalność praktyczna pielęgniarki, polega na profesjonalnym pomaganiu w pielęgnowaniu, towarzyszeniu człowiekowi i lub grupie ludzi w zdrowiu, chorobie, niepełnej sprawności, kształtowaniu umiejętności do samoopieki i samopielęgnowania w celu utrzymania komfortu życia codziennego, a jeśli nie jest to możliwe, to do życia z chorobą i(lub) w cierpieniu.
Pielęgnowanie tradycyjne
opieka pielęgniarska pojmowana i realizowana jest jako pomocnicza, podporządkowana działaniom leczniczym (lekarzowi i diagnozie lekarskiej),
jest ograniczone i zależne,
zakres i charakter pracy pielęgniarki jest wyznaczony zleceniami lekarskimi wynikającymi z programu leczenia oraz specjalizacją zawodową lub funkcyjną pielęgniarki (np. pielęgniarka opatrunkowa).
Pielęgnowanie nowoczesne
- pozostaje w opozycji do tradycyjnego,
- zorientowane jest na stan zdrowia podmiotu opieki,
- pielęgnowanie może być realizowane niezależnie od leczenia (autonomia),
- pielęgnowanie oparte jest na zdobyczach pielęgniarstwa (nauka o pielęgnowaniu ludzi) oraz naukach wspierających, np. medycyna, psychologia,
- istotą pielęgnowania jest pomaganie i asystowanie podmiotowi opieki,
- podczas pomagania podmiot opieki nie jest pozbawiany własnych chęci i sił do: