Pojęcie zawału serca
Zawał serca jest to upośledzenie zaopatrywania w krew mięśnia sercowego w skutek niewydolności wieńcowej, której następstwem jest mniej lub bardziej rozlegle zniszczenie tkanek ściany serca.
Przyczyny zawału serca
Najczęstszą przyczyną zawału serca, obok powstania skrzepów, jest miażdżyca tętnic wieńcowych. Rzadziej źródłem zawałów jest zablokowanie tętnicy na skutek dostania się powietrza, tłuszczu lub innych ciał obcych.
Czynniki ryzyka zawału serca
Zawał mięśnia sercowego występuje na ogół po 40. roku życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet, zwłaszcza u osób otyłych i z nadciśnieniem tętniczym. Do czynników ryzyka należą:
starszy wiek (wiek krytyczny: u mężczyzn ok. 50 r.ż., u kobiet ok. 45 r.ż.
płeć męska
palenie tytoniu
nadciśnienie tętnicze
inne przyczyny przerostu lewej komory serca (kardiomiopatia, przerost po stosowaniu leków sterydowych)
wysoki poziom cholesterolu
zaburzona proporcja pomiędzy cholesterolem LDL i HDL
obecność patologicznej apolipoproteiny
wysoki poziom trójglicerydów
wysoki poziom białka ostrej fazy (białko C-reaktywne, CRP)
wysoki poziom homocysteiny
niedobory witamin grupy B, zwłaszcza kwasu foliowego
wysoki poziom kwasu moczowego
brak aktywności fizycznej
marskość wątroby (i wynikające z niej zaburzenia metaboliczne)
cukrzyca
predyspozycje rodzinne i genetyczne (zawał w rodzinie w wywiadzie)
otyłość (zwłaszcza brzuszna)
choroba Fabry’ego
przebyty uprzednio zawał mięśnia sercowego
Objawy zawału serca
ból zlokalizowany w klatce piersiowej i trwający ponad 20 minut;
rozlany charakter bólu (tzn. nie można wskazać palcem jednego miejsca, w którym boli);
promieniowanie bólu do lewej strony klatki piersiowej, lewej ręki, ramion, szyi, żuchwy, górnej części brzucha. Chorzy określają często ten ból jako “gniotący, miażdżący, duszący, dławiący;
wrażenie ciasnoty w klatce piersiowej;
niepokój, strach przed śmiercią;
chłodna, blada skóra, zimny pot;
czasem nudności i wymioty;
często nieregularny puls.
Nietypowe objawy zawału:
U niektórych – zwłaszcza u osób starszych lub z cukrzycą – zawał może przebiegać bez typowych dolegliwości dławicowych (związanych z bólem w klatce piersiowej).
Jedyną uciążliwością mogą być wówczas duszności, zawroty głowy, pogorszenie tolerancji wysiłku, lekki ból w klatce piersiowej – czyli objawy, które nie zmuszają chorego do udania się do lekarza. Inne nietypowe dolegliwości dotyczą zawału ściany dolnej serca – stanowią tzw. maskę brzuszną zawału: ból nadbrzusza, nudności, wymioty, osłabienie. Bywają one mylone z ostrą niestrawnością.
Rzadko, ale zdarza się, że głównym lub wstępnym objawem zawału jest omdlenie.
UDZIELENIE PIERWSZEJ POMOCY PRZY ZAWALE SERCA
1. Należy wezwać Pogotowie Ratunkowe pod numerem 112 lub 999 .
2. W międzyczasie chory powinien ssać lub rozgryźć tabletkę aspiryny, zwanej medycznie kwasem acetylosalicylowym. Uwaga, nie wolno stosować tego leku u osób uczulonych na aspirynę! Jeżeli chory ma problemy z przyjęciem tabletki pomóż mu je zażyć. Wkładamy tabletkę pod język i nie każemy jej połykać. Połknięte tabletki nitrogliceryny częściowo tracą swoje właściwości w sokach trawiennych oraz znacznie później zaczynają działać. Są również nitrogliceryny w formie sprayu do ust.
Można również pacjentowi podać pod język pochodne kwasu acetylosalicylowego czyli popularną w Polsce aspirynę, polopirynę S, etopiryna, acard, cardiopirin, hascopiryn, ascalcin plus, ascodan, asprocol, calcipiryna, coffepirine
Leki można podać tylko kiedy pacjent jest przytomny i komunikatywny
3. Bardzo ważne jest ułatwienie choremu oddychania. Dlatego należy mu rozluźnić krępujące części garderoby (krawat, koszulę, pasek u spodni)
4. Otwórzmy okno, gdy w pomieszczeniu jest duszno. Jeżeli chory jest osłabiony, a zwłaszcza, kiedy omdleje, nie można stosować pozycji unoszącej nogi do góry, gdyż obciąża to dodatkowo serce.
5. Nie podawajmy choremu nic do picia ani jedzenia – zawał często łączy się z wymiotami.
6. W oczekiwaniu na zespół pogotowia ratunkowego, chorego należy ułożyć w pozycji odciążającej serce, tzn. z lekko podwyższonym tułowiem. Należy poinformować poszkodowanego o ograniczenie ruchów. Wysiłek zwiększa zapotrzebowanie na tlen także w obrębie niedotlenionego obszaru serca – powiększenie zmian martwiczych
7. Ważną role odgrywa także uspokajanie chorego, gdyż zawałowi serca towarzyszy silny niepokój i strach przed śmiercią, które dodatkowo pogarszają jego stan. Pozwólmy odczuć choremu, że otaczamy go opieką: nie oddalajmy się, nie panikujmy, starajmy się go uspokoić.
8. Cały czas musimy być przygotowani na to, że stan osoby z zawałem może ulec pogorszeniu. Jeżeli dojdzie do zatrzymania krążenia, należy rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową (masaż serca i sztuczne oddychanie). Jeśli w przypadku nie podejmiemy czynności reanimacyjnych, wyzwane pogotowie przybędzie za późno. Chory może bowiem przeżyć tylko kilka minut po zatrzymaniu akcji serca.
Jak rozpoznać objawy zatrzymania krążenia?
Typowe objawy rozpoznamy po zachowaniu się, wyglądzie chorego i stanie tętna:
Chory pada lub przechyla się bezwładnie, jest nieprzytomny.
Kolor skóry staje się blady, ziemisty, oddech staje się nieregularny, zwalniający.
- Chory nie oddycha.
Brak reakcji na ból, brak ruchów oddechowych i strumieni powietrza z ust i nosa.
Brak tętna na tętnicy szyjnej, szerokie źrenice
RESUSCYTACJA KRĄŻENIOWA ODDECHOWA
1. Ułóż poszkodowanego na plecach.
2. Udrożnij drogi oddechowe. U osoby nieprzytomnej samoistnie dochodzi do zablokowania dróg oddechowych przez opadający język i nagłośnię. Stań z boku poszkodowanego. Odegnij głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole poszkodowanego i unieś żuchwę dwoma palcami drugiej ręki.
3. Sprawdź zawartość jamy ustnej. Przeszkodą może być proteza, wymiociny lub pokarm. Sięgnij palcem wskazującym do jamy ustnej i usuń ciało obce. Nie należy wykonywać tego manewru “na ślepo”.
4. Sprawdź czy poszkodowany oddycha.
- Pochyl się nad poszkodowanym.
- Staraj się usłyszeć szmer wdychanego/wydychanego powietrza.
- Obserwuj ruchy klatki piersiowej.
5. Metoda usta – usta – ratownik obejmuje swoimi ustami usta poszkodowanego, jednocześnie palcami zatyka nozdrza. Po wykonaniu wdechu zwalnia ucisk nosa.
6. Po każdym wdechu trwającym ok. 1 sekundy powinien nastąpić bierny wydech.
7. Ratownik cały czas powinien kontrolować ruchy oddechowe klatki piersiowej poszkodowanego.
8. Jeżeli po wykonaniu dwóch wdechów klatka piersiowa poszkodowanego nie opada, należy ponownie sprawdzić stan dróg oddechowych
9. Ratownik kładzie część dłoniową nadgarstka na mostku 2 palce powyżej łuku żebrowego lub gdy ma problem z lokalizacją łuku żebrowego – na środku klatki piersiowej. Splata palce obu dłoni jedna nad drugą. Wykonując uciśnięcia stara się przenosić ciężar na nadgarstki.
10. Uciska mostek na głębokość 4,5 – 5,5 cm w tempie 100/minutę.
11. Uciśnięcia wykonuje się w cyklach 30:2 (30 uciśnięć – 2 wdechy; ok. 3 cykli/minutę)
12. Po każdej serii uciśnięć należy ponownie udrożnić drogi oddechowe przez odgięcie głowy ku tyłowi. Dopiero po tej czynności można wykonywać wdechy ratownicze.
13. Resuscytacja jest mniej męcząca przy pochyleniu się nad poszkodowanym zachowując wyprostowane łokcie. Wykorzystuje się wtedy ciężar własnego ciała.
14. Resuscytację prowadzi się do momentu:
- Powrotu przytomności poszkodowanego.
- Przekazania poszkodowanego lekarzowi.
- Zmęczenia ratownika uniemożliwiającego dalszą akację ratunkową.
15. W sytuacji, gdy nie jest możliwe wykonywanie przez ratującego wdechów ratowniczych, można wykonywać samo uciskanie klatki piersiowej w tempie 100/min, nieprzerwanie.
16. Gdy ratowników jest 2 lub więcej, warto zmieniać się co 2 minuty. Zapobiegnie to szybkiemu wyczerpaniu sił.
Źródła:
1. Gajewski P. (red.): Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013.
2. Maruszak J., Sądowska S.: Wielka Encyklopedia Zdrowia od A do Z. Wydawnictwo Literat, Toruń 2010.
Zobacz również:
>>> Choroby układu krążenia. Lepiej zapobiegać niż leczyć. Profilaktyka chorób układu krążenia.
>>> Glikozydy naparstnicy, glikozydy nasercowe (digoksyna) – leki pobudzające czynność serca.
>>> Zespół MAS. Zaawansowana postać zaburzenia rytmu serca
>>> Choroba niedokrwienna serca u osób w podeszłym wieku.
[…] >>> Pierwsza pomoc przy zawale serca. […]