Profilaktyka pierwotna udarów
Celem profilaktyki pierwotnej udaru mózgu jest obniżenie ryzyka w grupie osób bez objawów tej choroby. Polega ona przede wszystkim na wpływie na tzw. modyfikowalne czynniki ryzyka, które przedstawiono poniżej.
Pewne czynniki ryzyka
Styl życia i środowisko:
przewlekły nikotynizm,
przewlekły alkoholizm,
uzależnienie lekowe,
wiek – ryzyko udaru zwiększa się 2-krotnie co 20 lat,
płeć męska,
czynniki rodzinne i genetyczne.
Chorobowe:
nadciśnienie tętnicze,
choroby serca,
przebyty incydent TIA lub udar,
podwyższony hematokryt.
cukrzyca,
podwyższone stężenie fibrynogenu.
Do prawdopodobnych czynników ryzyka należą:
Styl życia i środowisko:
doustne środki antykoncepcyjne,
dieta bogata w tłuszcze zwierzęce,
otyłość,
zaburzenia lipidowe – hipercholesterolemia,
nieprawidłowy lipidogram LDL, HDL,
mała aktywność fizyczna,
wczesny zgon matki z powodu chorób naczyniowych,
czynniki geograficzne (Japonia),
zmian pory roku,
warunki socjoekonomiczne.
Chorobowe:
podagra, podwyższone stężenie kwasu moczowego,
niedoczynność gruczołu tarczowego,
migrena,
zwężenie tętnicy szyjnej >50%,
duża różnica ciśnienia krwi w kończynach górnych,
ogniska naczyniopochodne w obrazie CT i MRI,
obecność tętniaka lub zniekształcenia tętniczo–żylnego,
dysplazja włóknisto – mięśniowa lub tętniak rozwarstwiający.
Niemodyfikowalne czynniki ryzyka udaru
rasa czarna oraz populacja latynoamerykańska,
pozytywny wywiad rodzinny,
status socjoekonomiczny,
czynniki genetyczne np. mutacje genów dla czynników krzepnięcia, białek uczestniczących w metabolizmie lipidów lub homocysteiny, recesywny allel d genu kodującego enzym konwertujący,
wiek (powyżej 55 lat),
płeć (częściej u mężczyzn).
Profilaktyka wtórna udaru mózgu
Pamiętać należy, że nie tylko pierwszy udar jest celem profilaktyki. Po przebytym udarze niedokrwiennym nawroty choroby następują w ciągu roku u 6%-12% chorych, a w ciągu 5 lat u 40%-50%, ponadto w ciągu 2 lat od udaru 15% chorych doznaje zawału serca i 15% umiera z przyczyn naczyniowych. Zadaniem efektywnej profilaktyki pierwotnej jest zapobieganie kolejnemu udarowi mózgu u chorych po przebytym udarze lub z TIA.
Podstawowymi elementami profilaktyki wtórnej są:
zmiana trybu życia i leczenie czynników ryzyka udaru,
leczenie antyagregacyjne (przeciwpłytkowe),
leczenie lekami przeciwzakprzepowymi,
leczenie chirurgiczne zwężenia tętnic szyjnych.
Zalecenia zespołu ekspertów Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia Udaru Mózgu dotyczące profilaktyki wtórnej udaru mózgu
Nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze, w tym także izolowane nadciśnienie skurczowe, powinno być leczone u wszystkich chorych po udarze mózgu, według ogólnych zasad leczenia nadciśnienia.
Leczenie powinno być prowadzone ostrożnie, aby nie doprowadzić do gwałtownego spadku ciśnienia krwi, zwłaszcza u osób ze zwężeniem tętnic szyjnych.
Zaburzenia lipidowe
Statyny są zalecane po przebytym udarze lub TIA u chorych z wysokim, miernie podwyższonym i prawidłowym stężeniem lipidów, szczególnie w przypadku współistnienia choroby niedokrwiennej serca.
Przeciwwskazaniem do leczenia nie jest wiek chorego.
Celem leczenia hipolipemizującego powinno być osiągnięcie stężenia lipidów w granicach prawidłowych (cholesterol LDL < 130 mg%), a przypadku choroby niedokrwiennej serca nawet wartości niższe.
Palenie papierosów
Po przebytym udarze chory powinien bezwzględnie zaprzestać palenia papierosów.
Leki przeciwpłytkowe
Każdy chory z niedokrwiennym udarem mózgu powinien otrzymać w pierwszych 48 h kwas acetylosalicylowy w dawce 150-300 mg.
W razie nietolerancji kwasu acetylosalicylowego należy zastosować tiklopidynę w dawce 2 razy dziennie 250 mg lub klopidogrel 75 mg/d. Stosując tiklopidynę należy przez pierwsze 3 miesiące co 2 tygodnie powtarzać badanie krwinek białych (z rozmazem) i płytek krwi.
Jeżeli mimo leczenia kwasem acetylosalicylowym wystąpi kolejny udar należy rozważyć. Leczenie tiklopidyną lub klopidogrelem lub zwiększyć dawkę kwasu acetylosalicylowego.
Leczenie przeciwzakrzepowe
Stosowanie leków przeciwzakrzepowych w profilaktyce wtórnej powinno być rozważone u wszystkich chorych po udarze mózgu lub TIA, którzy mają migotanie przedsionków. Nie można zapominać o kardiologicznych wskazaniach do leczenia przeciwzakrzepowego, takich jak stenoza mitralna, obecność sztucznych zastawek, świeży zawał serca, skrzeplina w lewym sercu czy kardiomiopatia przerostowa.
Czas rozpoczęcia leczenia zależy od wielkości udaru. Po TIA lub niewielkim udarze leczenie można rozpocząć od razu, a w przypadku większego udaru po 7-10 dniach lub później. Zwłaszcza w dużych udarach konieczne jest badanie CT w celu wykluczenia krwotoku i oceny wielkości obrzęku.
Lek wprowadza się stopniowo zwiększając dawkę i osiągając w ciągu kilku dni wskaźnik INR 2-3.
W przypadku przeciwwskazań do leczenia przeciwzakrzepowego podaje się kwas acetylosalicylowy, tiklopidynę lub inny lek przeciwpłytkowy.
Endarterektomia szyjna
Endarterektomię należy rozważyć u wszystkich chorych ze zwężeniem tętnicy szyjnej wewnętrznej wynoszącym ponad 70%, ale nie w przypadku całkowitego zamknięcia.
Konieczna jest standaryzacja metod pomiaru zwężenia tętnic i dokładne określenie stopnia zwężenia przed zabiegiem.
Odsetek powikłań w ośrodku przeprowadzającym zabieg nie powinien przekraczać 5%.
Zabieg powinien być wykonany w ciągu 6 miesięcy po udarze, ale jeżeli nie ma przeciwwskazań, możliwie jak najszybciej po ostrej fazie udaru.
Zobacz również:
>>> Udar mózgu niedokrwienny i krwotoczny.
>>> Dieta po udarze mózgu.
>>> Edukacja pacjenta po udarze mózgu.
>>> Porozumiewanie się z osobą po udarze mózgu.
>>> Uruchamianie osoby z niedowładem połowiczym.
>>> Opieka nad pacjentem w ostrej fazie choroby niedokrwiennej mózgu.
>>> Niedowład połowiczy (hemiplegia)