Rzęsistkowica
Rzęsistkowica (trichomoniasis) to pasożytnicza choroba weneryczna wywołana przez pierwotniaka o gruszkowatym kształcie – rzęsistka pochwowego (truchomonas vaginalis).
Rzęsistek pochwowy bytuje w cewce moczowej, pochwie, a u mężczyzn także w gruczole krokowym.
Do zakażenia może dochodzi najczęściej drogą seksualną – drogą bezpośrednią, lecz możliwe jest także przeniesienie infekcji drogą pośrednią czyli poprzez kroplę wydzieliny lub moczu, np. poprzez używanie wspólnych ręczników, gąbek, przyrządów do irygacji pochwy, a także poprzez brudne wanny, urządzenia sanitarne (ze względu na zdolność utrzymania się rzęsistków pochwowych w wilgotnym środowisku do 24 h).
Epidemiologia rzęsistkowicy
Rzęsistkowica jest uważana za najczęściej występującą na świecie chorobę przenoszoną drogą płciową. Wg statystyk WHO, rocznie odnotowuje się 180 mln przypadków zarażeń T. vaginalis. W Polsce statystyki nie są znane, ze względu na brak obowiązku rejestracji nowych przypadków. Uważa się, że średnio co dziesiąta dorosła kobieta zakażona jest rzęsistkiem pochwowym.
W krajach rozwiniętych, o wysokim poziomie higieny, zakażenia drogą pośrednią są rzadkie, a większość zakażeń jest następstwem stosunku płciowego z osobą chorą. Inaczej przedstawia się sytuacja epidemiologiczna w krajach biednych, gdzie zakażenia drogą poza płciową odgrywają większą rolę.
U 30-40% mężczyzn, partnerów kobiet z rzęsistkowicą pochwy, stwierdza się rzęsistki w drogach moczowo-płciowych. Odsetek ten zależy w dużym stopniu od czasu, jaki upłynął od ostatniego kontaktu płciowego, i wśród mężczyzn badanych nie później niż 48h po stosunku wynosi 70%. Ponieważ środowisko cewki moczowej mężczyzn, w przeciwieństwie do pochwy u kobiet, nie sprzyja kolonizacji rzęsistków (brak glikogenu, spłukiwanie przez strumień moczu), odsetek dodatnich wyników maleje w miarę upływu czasu.
Rzęsistkowicę jako przyczynę nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej stwierdza się u 1-7% mężczyzn, podczas gdy u partnerek tych mężczyzn odsetek rzęsistkowicy wynosi aż 85%. Ważnym spostrzeżeniem jest fakt częstego współwystępowania rzęsistkowicy oraz innych chorób wenerycznych, takich jak rzeżączka, zakażenia chlamydiami lub HIV. Innym problemem, jaki niesie ze sobą rzęsistkowica, jest zakażenie u ciężarnych, które stwarza niebezpieczeństwo, okołoporodowego zakażenia płodu. Dotyczy to noworodków płci żeńskiej, które mogą ulec zakażeniu rzęsistkiem pochwowym w czasie akcji porodowej. Zjawisko to obserwuje się u 2-17% dziewczynek urodzonych przez matki cierpiące na rzęsistkowe zapalenie pochwy.
Podobnie jak w przypadku innych chorób wenerycznych, zakażenie rzęsistkiem pochwowym zwiększa ryzyko zakażenia HIV.
Objawy rzęsistkowicy u kobiet
Po okresie wylęgania od 3 do 28 dni, w przypadkach objawowych u kobiet pojawiają się:
obfite szare lub żółtozielone, pieniste, często cuchnące upławy,
świąd, pieczenie sromu i pochwy,
dyzuria,
bolesność podczas kontaktów seksualnych,
obrzęk i zaczerwienienie błony śluzowej pochwy i sromu,
punkcikowate krwawe wybroczyny w obrębie pochwy i tarczy szyjki macicy, tzw. „szyjka truskawkowa”,
może też występować zapalenie cewki moczowej, pęcherza moczowego i gruczołów okołocewkowych,
Charakterystyczne w przebiegu rzęsistkowicy jest nasilanie się dolegliwości w trakcie lub tuż po miesiączce. Podczas badania ginekologicznego stwierdza się krwawe wybroczyny na szyjce macicy.
Objawy rzęsistkowicy u mężczyzn
U mężczyzn rzadko dochodzi do pojawienia się objawów klinicznych. Zakażenie u mężczyzn może manifestować się następującymi objawami:
zapalenie żołędzi,
zapalenie napletka i cewki moczowej,
wyciek z cewki moczowej.
Rozpoznanie opiera się na objawach klinicznych, wymazie i badaniu mikroskopowym oraz hodowli.
Diagnostyka laboratoryjna rzęsistkowicy
Materiałem do badań są wymazy z tylnego sklepienia pochwy, z cewki moczowej, wydzielina gruczołu krokowego, nasienie, mocz. Do najczęściej stosowanych metod diagnostycznych należą:
Badanie w tzw. „kropli wiszącej polegające na oglądaniu żywych rzęsistków pochwowych w kropli hipertonicznego roztworu soli fizjologicznej NaCl pod mikroskopem świetlnym.
Preparaty barwione metodą Grama, Giemsy, Papanicolaou, błękitem metylenowym, rzadko stosowane ze względu polegające na możliwość pomyłek.
Metoda hodowli uważana za najczulszą metodą diagnostyczną.
Metoda immunofluorescencji bezpośredniej z użyciem monoklonalnych przeciwciał swoistych dla rzęsistków, znakowanych fluoresceiną.
W preparatach bezpośrednich oprócz obecności rzęsistków stwierdza się dużo ilość leukocytów wielojądrzastych.
Zapobieganie i zwalczanie rzęsistkowicy
Unieszkodliwienie źródła zakażenia. Leczenie chorych, badanie oraz obligatoryjne leczenie partnerów.
Przecięcie dróg zakażenia. Jednoczesne leczenie partnerów seksualnych niezależnie od wyniku badania. Przestrzeganie higieny osobistej i czystości indywidualnych przeborów toaletowych. Przestrzeganie zasad higieny w zakładach kąpielowych. Używanie prezerwatyw w kontaktach z innymi osobami niż stały partner.
Zwiększenie odporności. Dostępne szczepienia. Nie ma zastosowania.
Postępowanie podczas epidemii. Choroba nie szerzy się w postaci epidemii, wyjątek mogą stanowić duże skupiska kobiet nieprzestrzegających zasad higieny przy złym stanie urządzeń sanitarnych. Zaleca się działania jak w punkcie 2.
Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich zwalczanie. Rygorystyczne przestrzeganie zasad higieny i odkażanie narzędzi.
Postępowanie przeciwepidemiczne w przypadku zastosowania jako broni biologicznej lub jako środka bioterroru. Nie dotyczy.
Leczenie farmakologiczne rzęsistkowicy
Leczenie ogólne
W leczeniu stosuje się antybiotyki działające na pierwotniaki (m.in. Metronidazol). Podczas leczenia należy równocześnie leczyć partnera (niezależnie od wyników badań) a także zachować abstynencję płciową do czasu zakończenia terapii.
