Wirusowe zapalenie wątroby jest to zakażenie hepatocytów przez wirusy.
Istnieje 5 wirusów pierwotnie zakażających wątrobę.
Istnieje 5 wirusów RNA:
Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV)
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV), który był nazywany NIE-A NIE B zanim został wyizolowany
Wirus zapalenia wątroby typu D (HDV)
Wirus zapalenia wątroby typu E (HEV)
Wirus zapalenia wątroby typu G (HGV)
Istnieje 1 wirus DNA:
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV)
Zapalenia wątroby typu A i typu E przenoszone są drogą pokarmową, pozostałe przekazywane są drogą krwionośną (pozajelitową).
Postacie wirusowego zapalenia wątroby
Wirusowe zapalenie wątroby może być:
1. Ostrym wirusowym zapaleniem wątroby i może być wywoływana przez wszystkie wymieniony wirusy. Jest to nagłe schorzenie o łagodnym lub ciężkim przebiegu prowadzącym do całkowitego wyzdrowienia. Okres wylęgania zależy od typu wirusa.
Namnażanie się wirusa wywołuje początkowo objawy ogólne, bardzo przypominające grypę z osłabieniem, niewysoką gorączką, bólami mięśni i stawów, kaszlem, katarem i zapaleniem gardła. W drugim tygodniu choroby pacjent jest przeważnie zażółcony, ma bolesną, powiększoną wątrobę i wysoki poziom enzymów wątrobowych.
2. Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby mogą wywołać wirusy przenoszone drogą krwionośną: HBV, HCV i HDV. Pacjent często nie wykazuje objawów, poza powiększoną, tkliwą wątrobą i nieznaczne podwyższonym poziomem enzymów wątrobowych.
Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV)
ma nagi kapsyd o symetrii kubicznej
z jednoniciowym RNA Należy do rodziny Picornaviridaep
przenosi się drogą pokarmową
Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) - epidemiologia
W Stanach Zjednoczonych notuje się około 6000 przypadków zapalenia wątroby typu A rocznie; większość zakażeń jest bezobjawowa lub niezgłaszana.
40% Amerykanów żyjących w wielkomiejskich aglomeracjach ma serologiczne wyznaczniki przebytego zakażenia, ale tylko 5% o nim pamięta.
Częstość występowania nowych zakażeń w Stanach Zjednoczonych ulega zmniejszeniu z powodu szeroko rozpowszechnionych szczepień.
Wybuchy epidemii często wynikają z wtórnych kontaktów na drodze: kał – ręce – usta.
Przykład, zakażeni pracownicy branży spożywczej zanieczyszczający żywność, osoby pijące zanieczyszczoną fekaliami wodę lub bliski kontakt człowiek-człowiek w placówkach typu domu opieki społecznej.
Okres inkubacji 15-40 dni.
Zakażenia najczęściej występują u małych dzieci
Choroba ma u dzieci lepszy przebieg niż u dorosłych, w wielu przypadkach przebiega bez żółtaczki i jakichkolwiek objawów.
W małym odsetku (1-4%), zwykle u dorosłych, może dojść do piorunującego (ciężkiego) zapalenia wątroby.
Zgon z powodu HAV jest bardzo rzadki (1%).
Serologia zapalenia wątroby typu A
Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) - leczenie
Szczepionka zawierająca inaktywowany wirus zapalenia wątroby typu A jest zalecana dorosłym z wysokim ryzykiem zakażenia HAV, takim jak osoby podróżujące.
Od 2005 r., szczepionka przeciwko HAV włączona do kalendarza szczepień zalecanych.
W przypadku bezpośredniej ekspozycji na zakażenie, pacjentowi można podać zbiorczą surowicę odpornościową, aby zapobiec zakażeniu lub złagodzić przebieg choroby.
W przypadku wystąpienia objawów choroby, pozostaje jedynie leczenie zachowawcze.
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV)
U zakażonych pacjentów wirus „żyje” we wszystkich płynach ustrojowych (nasienie, mocz, ślina, krew, pokarm kobiecy…).
Pielęgniarki, lekarze mają częsty kontakt z pacjentami, którzy dają tym wirusom schorzenie.
Pracownicy służby zdrowia stanowią grupę ryzyka.
Częsty kontakt z tym wirusem, pozwala na wytworzenie na niego własnych przeciwciał.
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) - budowa
To jest duży (42 nm) wirus osłonkowy, z dwuniciowym kolistym DNA zamkniętym w kubicznym kapsydzie.
Kompletny wirus nazywany jest cząstką Dane’a (od nazwiska odkrywcy), a w mikroskopie elektronowym wygląda jak kula.
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) - antygeny
Antygen powierzchniowy (HBsAg) składa się z osłonki i niektórych białek kapsydu.
Antygen rdzeniowy (HBcAg) znajduje się pod antygenem powierzchownym, jest to rdzeń wirusa.
Antygen HBeAg – produkt rozpadu polipeptydu, będącego elementem budulcowym rdzenia wirusa.
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) - epidemiologia
HBV występuje w płynach ustrojowych człowieka i jest przenoszony drogą krwionośną.
Jest wysoce zakaźny.
Przeniesienie wirusa od osób zakażonych może nastąpić poprzez:
używanie tej samej igły do iniekcji
kontakty płciowe
przetaczanie krwi
zakażenie okołoporodowe
Zdarzają się przypadkowe ekspozycje wśród pracowników służby zdrowia:
zakłucie igłą
rozpylona krew
dotykanie krwi gołymi dłońmi
Zakażenie wirusami HBV i HCV zaliczane jest w zawodach medycznych do chorób zawodowych.
Ryzyko zakażenia wirusem HBV po ekspozycji na płyny ustrojowe zawierające tego wirusa jest bardzo duże i wynosi 30%.
Zakażenie wirusem HBV stanowi jedno z najczęstszych zakażeń wirusowych na świecie.
350 mln osób jest nosicielami tego wirusa.
Polska należy do krajów o średniej częstotliwości nosicielstwa. Zakażonych jest około 1,6% (1-2%) czyli ponad 600 tys. społeczeństwa polskiego.
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) - patogeneza
Postaci choroby:
1. Ostre zapalenie wątroby.
2. Piorunujące zapalenie wątroby: groźne ostre zapalenie wątroby z błyskawicznym niszczeniem narządu.
3. Przewlekłe zapalenie wątroby:
- Bezobjawowe nosicielstwo: Nosiciel nie wytwarza przeciwciał przeciwko HBsAg i przechowuje wirusa bez uszkodzenia wątroby.
- Przewlekłe przetrwałe zapalenie wątroby: Pacjent wykazuje łagodny, „tlący się” proces zapalny wątroby.
- Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby: Pacjent ma objawy ostrego zapalenia wątroby, które utrzymuje się bez tendencji do ustąpienia (trwa dłużej niż 6-12 miesięcy).
4. Koinfekcja wirusem delta (HDV).
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) - serologia
W potwierdzeniu zakażenia HBV pomocne są badania serologiczne.
HBsAg = Choroba (ostra lub przewlekła) albo nosicielstwo
Anty-HBsAg = Odporność, wyleczenie, brak aktywnej choroby
Anty-HBcAg IgM = Nowe zakażenie
Anty-HBcAg IgG = Stare zakażenie
HBeAg = Wysoka zakaźność, wirus szaleje
Anty-HBeAg = Niska zakaźność
Serologia zapalenia wątroby typu B
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV)- postępowanie
Zapobieganie i leczenie zapalenia wątroby typu B obejmuje:
1) Badania serologiczne dawców krwi w celu usunięcia krwi skażonej HBV z puli zbiorczej.
2) Czynne uodpornienie. Szczepionka rekombinowana, zawiera tylko powierzchniowe białka osłonki (HBsAg). Obecnie szczepionka przeciwko HBV jest podawana wszystkim noworodkom w dniu narodzin oraz w 2 i 7 miesiącu życia; w trzykrotnej dawce (0,1, 6 miesięcy) podaje się ją także młodzieży i dorosłym z grup ryzyka (pracownicy służby zdrowia, osoby uzależnione od narkotyków dożylnych).
3) Leki przeciwwirusowe stosowane w leczeniu przewlekłych aktywnych i przetrwałych zapaleń wątroby typu B:
Interferony (alfa)
Analogi nukleozydów (lamiwudyna, adefowir, entakawir)
Brak skuteczności leczenia w uzyskaniu całkowitej eradykacji HBV, możliwość nawrotu zapalenia wątroby choroby nawet w sytuacji leczenia pozornie zakończonego powodzeniem.
Wirus zapalenia wątroby typu D (HDV) wirus delta
Jest przenoszony drogą pozajelitową
Może replikować jedynie z pomocą HBV. Wirus delta istotnie pobiera od HBV osłonkę (HBsAg) do ochrony swojego helikalnego nukleokapsydu i może wywołać zakażenie wyłącznie w płaszczu HBsAg.
Wirus zapalenia wątroby typu D (HDV) wirus delta - drogi zakażenia
Zakażenie przebiega 2 drogami:
1) Koinfekcja: Zarówno HBV, jak i HDV zostają przeniesione razem drogą pozajelitową (poprzez leki dożylne, przetaczanie krwi, kontakty płciowe) i wywołują ostre zapalenie wątroby podobne do zapalenia wątroby typu B. Przeciwciała przeciwko HBsAg chronią przed infekcją obu wirusów i uniemożliwiają rozwój choroby.
2) Superinfekcja: HDV atakuje osobę, która jest przewlekle zakażona HBV (nosiciel). Wynikiem tego jest ostre zapalenie wątroby u pacjenta już przewlekle zakażonego HBV. Superinfekcja HDV ma często poważny przebieg, z częstszymi przypadkami piorunującego zapalenia wątroby, marskości i wyższym współczynnikiem śmiertelności (5-15%). Pacjent z przewlekłym zakażeniem HBV nie jest w stanie wytworzyć przeciwciał anty-HBs, dlatego też pozostaje w stanie przewlekłego zakażenia obydwoma wirusami.
Wirus zapalenia wątroby typu D (HDV) wirus delta - leczenie
Wyniki badań serologicznych nie są przydatne dla celów diagnostycznych; przeciwciała anty-HDV IgM i IgG występują w surowicy tylko przez krótki okres czasu.
Leczenie przyczynowe nie istnieje.
Zakażenie HDV można nadzorować jedynie poprzez zapobieganie zakażeniu HBV.
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) - epidemiologia
Początkowo było nazywane zapaleniem wątroby „nie-A, nie-B”;
Zaczęło się rozpowszechniać w połowie lat 90-tych;
Staje się coraz większym problemem medycznym i społecznym;
1,5% Amerykanów jest HCV seropozytywnych;
W przeciwieństwie od HBV, gdzie tylko u 10% osób dochodzi do rozwoju przewlekłego zakażenia, u zakażonych HCV dotyczy to 85% osób;
W Polsce zakażonych jest około 730 tys. osób;
W Stanach Zjednoczonych HCV stanowi aktualnie najczęstsze wskazanie do przeszczepienia wątroby.
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) - budowa
HCV jest osłonkowym wirusem RNA o symetrii kubicznej (ikozahedralnej) należącym do rodziny flawiwirusów.
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) - droga przenoszenia
przetoczenie krwi
zakłucie igłą
kontakt seksualny
poprzez łożysko
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) - objawy
Okres inkubacji 6 do 12 tygodni;
Ostre zakażenie jest zazwyczaj bezobjawowe, chociaż niewielki odsetek pacjentów wykazuje typowe objawy ostrego zapalenia wątroby (gorączka, nudności, bóle mięśni, uczucie wyczerpania, bóle w prawy górnym kwadrancie brzucha i żółtaczka).
U 85% chorych dochodzi do przewlekłego zapalenia wątroby, z czego u około 20% rozwija się marskość.
Większość osób zainfekowanych HCV nie jest tego świadoma i zakaża osoby z najbliższego kręgu.
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) - diagnostyka
Oparta na badaniu przeciwciał anty-HCV, które można wykryć w 6-8 tygodniu po ekspozycji na zakażenie i od tego czasu ich obecność utrzymuje się.
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) - leczenie
W leczeniu przewlekłego HCV są dwa leki: interferon i rybawiryna.
Wirus zapalenia wątroby typu E (HEV)
Wykazuje podobieństwa do zakażenia HAV.
Przenoszony jest drogą pokarmową, często po spożyciu wody zanieczyszczonej fekaliami podczas powodzi wywołanych monsunami.
Schorzenie występuje endemiczne w Azji, Indiach, Afryce i Ameryce Środkowej.
Wirus zapalenia wątroby typu G (HGV)
Należy do wirusów RNA z rodziny Flavivirus.
Przenoszony jest drogą pozajelitową i podczas transfuzji krwi i preparatów krwiopochodnych.
Związek pomiędzy wirusem a chorobą wątroby nie jest ostatecznie potwierdzony.