Zakażenie układu moczowego (ZUM) oznacza obecność drobnoustrojów w drogach moczowych powyżej zwieracza cewki moczowej .
Zakażenia układu moczowego są jednym z najczęstszych powikłań ciąży.
Klasyfikacja zakażeń układu moczowego (ZUM) w ciąży:
1. W zależności od umiejscowienia:
zakażenia dolnego odcinka układu moczowego: pęcherz moczowy, cewka moczowa;
zakażenia górnego odcinka układu moczowego: nerka, układy kielichowo-miedniczkowe, okolica okołonerkowa.
2. W zależności od stopnia nasilenia objawów klinicznych:
bezobjawowy bakteriomocz: 2 -10 % ciężarnych;
zapalenie pęcherza moczowego: 1-2 % ciężarnych;
ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek: ok.2% ciężarnych i u 25-30% ciężarnych z nieleczonym bezobjawowym bakteriomoczem (antybiotykoterapia zapobiega temu powikłaniu w 80-90% przypadków).
Bakteriomocz bezobjawowy
Rozpoznanie:
Stwierdzenie w 1 ml moczu pobranego ze środkowego strumienia w dwóch kolejnych badaniach co najmniej 100000 jednostek tworzących kolonie przy braku objawów klinicznych infekcji dróg moczowych.
Przyczyna:
Najczęstsza przyczyna Escherichia coli, rzadziej enterokoki, paciorkowce beta- hemolizujące, Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis, Pseudomonas aeruginosa.
Leczenie:
Każdy przypadek znamiennego bakteriomoczu w ciąży powinien być leczony wg antybiogramu.
Ostre zapalenie pęcherza moczowego
Objawy:
bolesne oddawanie moczu
częstomocz
nagłomocz
silne parcie na mocz
zwykle nie jest poprzedzone stwierdzeniem bakteriomoczu bezobjawowego.
w badaniu ogólnym moczu : ropomocz
Leczenie:
Konieczne szybkie rozpoczęcie leczenia (bez wyniku badania bakteriologicznego) z uwagi na ryzyko wstępującego zakażenia dróg moczowych;
Wskazane też nieswoiste leczenie objawowe:
wypoczynek w łóżku
nawodnienie zapewniające diurezę >1, 5 I|24 godziny
dieta regulująca wypróżnienia
leki rozkurczowe
leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe
leki przeciwwymiotne
leki ziołowe stosowane w zakażeniach dróg moczowych
Po leczeniu należy wykonać kontrolny posiew moczu.
Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek
Przyczyna:
Najczęściej jest następstwem zakażenia wstępującego z dolnych dróg moczowych. W okresie ciąży najczęściej pojawia się w II połowie ciąży(z uwagi na utrudniony odpływ moczu).
Objawy charakterystyczne:
nagły początek -wzrost temperatury ciała nawet do 40°C z dreszczami;
bóle w okolicy lędźwiowej, zwykle prawostronne;
bolesne oddawanie moczu;
częste parcie na mocz;
pieczenie i ból w cewce moczowej;
dodatni objaw Goldflamma.
Rozpoznanie:
W badaniach laboratoryjnych stwierdza się:
w osadzie moczu: dużo krwinek i nabłonków z przewagą leukocytów oraz niewielki białkomocz;
dodatni wynik posiewu moczu;
obecny krwiomocz – krwotoczna postać odmiedniczkowego zapalenia nerek.
Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek jest jedną z przyczyn wystąpienia wstrząsu septycznego.
W różnicowaniu należy uwzględnić:
zapalenie pęcherzyka żółciowego;
zapalenie wyrostka robaczkowego.
Nawracające odmiedniczkowe zapalenie nerek, a także ostre zapalenie nie poddające się leczeniu – należy rozważyć możliwość istnienia mechanicznej przeszkody w odpływie moczu.
Profilaktyka zakażeń układu moczowego w ciąży:
Przestrzeganie zasad higieny osobistej:
leczenie zapaleń narządów płciowych;
diagnostyka i leczenie znamiennego bakteriomoczu;
unikanie wszelkich zbędnych instrumentacji dróg moczowych.
Leczenie zakażeń układu moczowego w ciąży powinno być oparte na antybiogramie. Podawanie antybiotyków w przypadku bezobjawowego bakteriomoczu i zapalenia pęcherza moczowego powinno trwać przynajmniej 7 dni i może być prowadzone w warunkach ambulatoryjnych;
Leczenie ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek wymaga hospitalizacji ciężarnej.W zasadach leczenia należy uwzględnić:
dożylne podawanie antybiotyków;
antybiotykoterapia doustna po minimum 48 godzinach po unormowaniu się temperatury ciała i\lub ustąpieniu dolegliwości bólowych .Wybór leku uzależniony powinien być od antybiogramu;
dostateczna podaż płynów, tak aby diureza dobowa wynosiła 1,5 litra.
Przy prowadzeniu antybiotykoterapii należy pamiętać o:
Sulfonamidy nie powinny być stosowane w III trymestrze ciąży, a głównie na 4 tygodnie przed zakończeniem ciąży ze względu na ryzyko wystąpienia żółtaczki jąder podkorowych u noworodka.
Ciężki przebieg choroby i brak poprawy pomimo prowadzonego leczenia antybiotykami może być uwarunkowany poważnymi zaburzeniami w odpływie moczu.W tych przypadkach radykalną poprawę można uzyskać przez wprowadzenie cewnika do moczowodu.
Skuteczność terapii powinna być potwierdzona ujemnym wynikiem posiewu wykonanym po 2 tygodniach od zakończenia leczenia.
Profilaktyka nawracających zakażeń dróg moczowych w ciąży:
dwa lub więcej epizodów zapalenia pęcherza moczowego w ciąży lub przebyte w ciąży ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek- profilaktyka antybiotykowa do zakończenia ciąży(nitrofurantoina – 0,1 g – 1xdz na noc);
posiewy moczu wykonywane co 2 tygodnie i leczenie w przypadku pojawienia się objawów infekcji lub bezobjawowego bakteriomoczu.
Pomyślny wynik leczenia zależy od:
wczesnego klinicznego i bakteriologicznego rozpoznania oraz rozpoczęcia właściwego leczenia;
usunięcie ewentualnych przeszkód w odpływie moczu;
częstego oddawania moczu (przynajmniej co trzy godziny).