Co to jest zawał serca?
Zawał serca jest to martwica komórek mięśniowych określonego obszaru serca, wywołana zamknięciem światła naczynia wieńcowego najczęściej w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej.
Zawał serca jest jedną z najbardziej znanych i najbardziej dramatycznych postaci choroby wieńcowej. W krajach rozwiniętych zawał serca jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów.
Może wystąpić w każdym obszarze mięśnia sercowego, najczęściej występuje w obrębie ściany lewej komory.
Zawał może obejmować:
- całą grubość mięśnia (zawał pełnościenny) lub
- warstwę podwsierdziową (zawał niepełnościenny – zawał bez załamka Q w zapisie EKG).
Co jest bezpośrednią przyczyna zawału?
Ponad 90% zawałów mięśnia sercowego spowodowanych jest całkowitym zamknięciem światła tętnicy wieńcowej przez zakrzep powstały w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej zwężającej tętnicę.
Wskutek zaawansowanej miażdżycy dochodzi do powstania płytki miażdżycowej w ścianach tętnic.
Z czasem może dojść do pęknięcia tej płytki – przeważnie nie daje się ustalić, dlaczego doszło do pęknięcia.
Gdy płytka miażdżycowa pęknie dochodzi do powstawania zakrzepów w tym miejscu, niekiedy z zamknięciem przez te zakrzepy światła całej tętnicy, co powoduje przerwanie przepływu krwi.
Krew płynąc do tkanek poprzez tętnice odżywia jak wiadomo te tkanki. Jeśli tętnica zostanie zamknięta przez zakrzep powstały wskutek procesu związanego z pęknięciem płytki miażdżycowej może dojść do martwicy niedożywianych tkanek, a więc zawału obszaru narządu zaopatrywanego przez to naczynie.
Konsekwencje niedokrwienia zależą od stopnia ograniczenia przepływu krwi przez dany obszar mięśnia oraz czasu trwania niedokrwienia. Stosunkowo często zawał jest pierwszym objawem choroby wieńcowej.
Inne, rzadsze mechanizmy ostrego zawału serca to np. skurcz tętnicy wieńcowej, zatory, zapalenie tętnic wieńcowych – są to jednak rzadkie przyczyny.
Czasami momentem prowokującym zawał jest duży wysiłek fizyczny, innym razem stres emocjonalny, duże wahania ciśnienia tętniczego lub przebyty uraz.
Zawały serca występują częściej wczesnym rankiem (40% zawałów miedzy godziną 6.00 a 12.00), co może być spowodowane większą skłonnością zakrzepową krwi o tej porze doby i zwiększonym poziomem katecholamin.
Do innych przyczyn mogących spowodować zawał serca należą:
skurcz tętnicy wieńcowej
wrodzona wada naczyń wieńcowych
zmiany zatorowo-zakrzepowe w tętnicach wieńcowych
kardiomiopatia przerostowa
wady zastawek serca
zatrucie czadem,przedawkowanie narkotyków (np. amfetaminy)
Objawy zawału serca
ból zlokalizowany w klatce piersiowej i trwający ponad 20 minut;
rozlany charakter bólu (tzn. nie można wskazać palcem jednego miejsca, w którym boli);
promieniowanie bólu do lewej strony klatki piersiowej, lewej ręki, ramion, szyi, żuchwy, górnej części brzucha. Chorzy określają często ten ból jako „gniotący, miażdżący, duszący, dławiący;
wrażenie ciasnoty w klatce piersiowej;
niepokój, strach przed śmiercią;
chłodna, blada skóra, zimny pot;
czasem nudności i wymioty;
często nieregularny puls.
15 – 25% zawałów serca daje nietypowe, niewielkie dolegliwości lub przebiega zupełnie bezbólowo (tzw. „nieme zawały”). Najczęściej zawały bezbólowe występują u osób chorych na cukrzycę, u których neuropatia cukrzycowa jest przyczyną zmniejszonej percepcji bólu.
Zdarza się, że zawał serca objawia się w sposób dramatyczny: nagłym zatrzymaniem krążenia i nagłym zgonem sercowym (migotanie komór, wymagające defibrylacji).
Powikłania zawału serca
Wczesne:
zgon
wstrząs
zaburzenia rytmu i przewodnictwa
ostra niewydolność krążenia
pęknięcie ściany serca
Późne:
tętniak serca
przewlekła niewydolność krążenia
powikłania zatorowo-zakrzepowe
zespół ramię-ręka
zespół pozawałowy Dresslera
Niezbędna natychmiastowa pomoc
Pacjent z zawałem wymaga ścisłego intensywnego nadzoru lekarskiego!
Nie należy zwlekać z wezwaniem pogotowia, gdy ból wieńcowy nie mija po 2 – 3 tabletkach nitrogliceryny. Ból zamostkowy trwający dłużej niż 20 minut nasuwa podejrzenie, iż jest objawem zawału serca. Przy podejrzeniu objawów zawału należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe.
Najniebezpieczniejszy okres to pierwsze 72 godziny. Umiera wtedy wielu pacjentów. Zawał jest bardzo niebezpieczny dla życia.
Martwica części mięśnia serca, to uszkodzenie mogące mieć wiele bardzo poważnych następstw – zaburzenia rytmu, niewydolności serca, pękniecie mięśnia serca, zatrzymanie pracy serca.
Często niezbędne są zaawansowe zabiegi reanimacyjne (ALS – advanced life suport), które wykonuje zespół pogotowia ratunkowego (podanie dożylne leków, defibrylacja elektryczna).
Wstępne postępowanie medyczne
Jeżeli istnieje podejrzenie zawału należy ułożyć chorego na plecach, na twardym podłożu.
Dokonać pomiarów tętna, ciśnienia krwi oraz podłączyć do stałego monitoringu.
Wykonać EKG.
Zapewnić stały dostęp do żyły poprzez założenie wenflonu lub w cięższych przypadkach wkłucia centralnego.
Podać tlen, który powinien być nawilżony i podawany z prędkością 2-4 litrów na minutę.
Należy pobrać krew do badań oraz walczyć z bólem.
Jak lekarze upewniają się, że to zawał?
Wykonuje się przede wszystkim badanie EKG. EKG umożliwia ponadto rozpoznanie lokalizacji martwicy mięśnia serca (która ściana serca uległa zawałowi) i zorientowanie się, która tętnica wieńcowa uległa krytycznemu zwężeniu. Ma to znaczenie przy dalszym leczeniu.
Ponadto oznacza się we krwi obecność substancji uwalnianych z uszkodzonych komórek mięśnia serca: mioglobina, troponina, CK-MB.
Cennym badaniem jest też echokardiografia (tzw. „echo serca”), zwłaszcza, gdy konieczne jest różnicowanie zawału serca z innymi chorobami powodującymi bóle w klatce piersiowej (np. tętniakiem rozwarstwiającym aorty).
Leczenie zawału
Leczenie jest skomplikowane. Polega na udrożnieniu zatkanej tętnicy. Przy braku przeciwwskazań stosuje się odpowiednie leki fibrynolityczne „rozpuszczające” skrzep w tętnicy oraz leczenie zabiegowe (angioplastyka tętnic wieńcowych). Stosuje się ponadto leczenie przeciwbólowe oraz przeciwkrzepliwe.
Kto jest narażony na zawał? Jakie są czynniki ryzyka?
Czynnikami ryzyka (przyspieszającymi i nasilającymi tempo rozwoju miażdżycy) niepoddającymi się kontroli człowieka, tzw. niemodyfikowalnymi są:
- uwarunkowania genetyczne
- płeć (częściej chorują mężczyźni)
- zanieczyszczenie środowiska
- stres psychospołeczny
- wiek
Grupa czynników ryzyka, na które można wywierać wpływ – poprzez to zmniejszać ryzyko rozwoju miażdżycy, a tym samym ryzyko zawału serca:
- niewłaściwe odżywianie
- otyłość
- cukrzyca
- palenie tytoniu
- braku ruchu
- stres
- nadciśnienie tętnicze
Pełny sukces w zapobieganiu miażdżycy i zawałowi serca będzie łatwiejszy do osiągnięcia, jeśli będzie się zwalczać wiele czynników jednocześnie.
W przypadku wątpliwości, co do postępowania zdrowotnego należy udać się po poradę do lekarza. Również w razie problemów zdrowotnych należy zgłosić się do lekarza. Lekarz ma wiedzę dotyczącą chorób, ich profilaktyki i leczenia. Tylko porada lekarska oparta na osobistym zbadaniu pacjenta, wywiadzie chorobowym i badaniach dodatkowych zawsze gwarantuje leczenie bezpieczne, takie, które może dać pożądany efekt.
Źródła:
1. Gajewski P. (red.): Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013.
2. Maruszak J., Sądowska S.: Wielka Encyklopedia Zdrowia od A do Z. Wydawnictwo Literat, Toruń 2010.
3. https://pl.freepik.com/premium-zdjecie/choroba-niedokrwienna-serca-zawal-miesnia-sercowego-mi_2637600.htm#page=1&query=myocardial%20infarction&position=27
Zabacz również:
>>> Pierwsza pomoc przy zawale serca.
>>> Choroby układu krążenia. Lepiej zapobiegać niż leczyć. Profilaktyka chorób układu krążenia.
>>> Choroba niedokrwienna serca u osób w podeszłym wieku.
>>> Zespół MAS. Zaawansowana postać zaburzenia rytmu serca.
>>> Glikozydy naparstnicy, glikozydy nasercowe (digoksyna) – leki pobudzające czynność serca.
[…] >>> Zawał mięśnia sercowego – przyczyny, objawy, leczenie. […]